مرضیه غفوری - دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات کتابت و نگارگری، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد. شهر تهران، استان تهران.

با حمله تیمور به ایران و تحولات عظیم اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در جامعه، گرایش به تصوف فزونی یافت و این نهاد کوچک عموما فردی به نهادی گروهی با پایگاه اجتماعی عظیم تغییر شکل داد و با قدرت گیری صوفیان در ارکان بالای حکومتی گرایشات صوفیانه به هنجاری موثر در هنر تیموری بدل شد، همانطورکه این دوره، عصر طلایی و اوج شکوفائی و اعتلای هنرها شد. با توجه به این موضوع، هدف این تحقیق بررسی اوضاع اجتماعی، و مذهبی صوفیان در دوره تیموری و بیان چگونگی بازتاب تعالیم تصوف در نگارگری است. پژوهش حاضر از حیث هدف بنیادی-نظری و از منظر ماهیت تفسیری-تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و ابزارهای نوین پویشگری است که با روش تفسیر و تحلیل منابع تاریخی دوره تیموری بر مبنای رویکرد بازتاب در جامعه شناسی که قائل به اصل بازتاب جریان های موجود در جامعه توسط هنرمند در آثار هنری است انجام پذیرفت. پژوهش پیش رو درصدد پاسخ به این پرسش بود که: آیا نگارگری دوره تیموری بازتاب دهنده تعالیم تصوف است؟ برای تحقق این امر نخست ویژگی های جامعه مورد نظر و نیز نفوذ تصوف به عنوان جهان بینی غالب در جامعه بررسی شد. سپس با تحلیل برخی عناصر بصری مشترک و بارز در آثار نگارگری مکتب هرات دوره تیموری در این دوره نتیجه گرفته شد که تصوف به عنوان یک اجتماع ایدئولوژیک، نقش تاثیرگذاری در عوامل اجتماعی همچون سلاطین، درباریان و نظام اجتماعی و صنفی هنرمند داشته که بازتاب آن تاثیرات معنوی، توسط نگارگری به عنوان هنر غالب آن دوره مشهود بود.

تصوف، جامعه شناسی هنر، رویکرد بازتاب، نگارگری دوره تیموری