سحر مجیدی هتکه لویی - هیات علمی گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران.
مهسا حقانی - هیات علمی گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران.

نشانه های شهری از عناصر بسیار مهم فرم شهری محسوب می شوند. آن ها در هر مقیاس و از هر نوعی که باشند در واقع توانسته اند ارتباطی صریح و عمیق با مخاطب برقرار نمایند و بخشی از هویت کالبدی شهر و همچنین شناخت ذهنی و خاطره ی مسافران از شهر باشند. ابنیه و فضا های شهری همچون بازار، گره ها و پاتوق ها در شهر های گذشته، نقش نشانه های شهری را ایفا می کرده اند و با کمکی که به شکل گیری تصویر ذهنی دقیق و روشنی از شهر می کردند؛ موجب افزایش خوانایی و هویت کالبدی فضای شهری می شدند. امروزه این بنا ها، جای خود را به ساختمان های غیرعمومی بلندمرتبه ای داده اند که غالبا در اکثر شهر ها فرم و شکلی یکسان دارند. همخوان نبودن این بناها با ذائقه ی کارکردی ساکنین شهر، یکسانی و عدم تنوع در فضاهای شهری و مسائلی نظیر آن سبب کاهش خوانایی شهرها شده است. کاهش این کیفیت در فضاهای شهری مشکلاتی در مقیاس های متفاوت از عدم احساس امنیت تا بی هویتی برای شهروندان ایجاد می کند. از آن جایی که تقویت نشانه های موجود و طراحی نشانه های جدید به نحوی که نشانگر ویژگی های فرهنگی و اجتماعی مجموعه ی شهری باشند؛ می توانند موجبات خوانایی محیط و متعاقبا تداوم هویت کالبدی را فراهم کنند؛ هدف از این پژوهش شناخت عوامل موثر بر این مهم است. بدین منظور ابتدا به واکاوی مفهوم نشانه به صورت عام و نشانه شهری به صورت خاص پرداخته شده و با تحلیل اطلاعات موجود معیارهای موثر بر نشانه شدن عناصر در فضای شهری را دو دسته کلی «تمایز نسبت به بافت اطراف» و «دلالت مشترک میان کاربران» تفکیک شده است. دراین مقاله از روش تحقیق کیفی استفاده شده و در بهره گیری از منابع کتابخانه ای از رویکرد تحلیلی- توصیفی بهره جسته است.

نشانه ، نشانه ی شهری ، هویت کالبدی ، خوانایی