مریم ابراهیم پور - استادیار گروه شهرسازی دانشگاه خاوران
ابوالفضل منصوری اطمینان - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه خاوران

امروزه شهرها به واسطه روند روزافزون شهرنشینی (متاثر از انقلاب صنعتی و نظام سرمایه داری)، با چالش ها و مشکلات عدیده ای ازجمله رشد فقر، کاهش شاخص های کیفیت زندگی، ازدیاد بیکاری، رشد سکونتگاه های غیررسمی (حاشیه نشینی)، آلودگی های محیط زیستی، کمبود فضاهای مسکونی و خدماتی، نارسایی تاسیسات و تجهیزات شهری، ناکارآمدی سیستم های حمل ونقل و غیره روبرو هستند که این مسائل و مشکلات در عمل منجر به ناپایداری و ناسالم شدن شهرها شده اند. این امر برنامه ریزان و مدیران شهری را بر آن داشته است که جهت چاره جویی کاهش این مشکلات، به ارائه راه حل هایی بپردازند که دراین بین، یکی از راهکارهایی که در طول دهه های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده، رهیافت شهر سالم بوده است؛ اما دراین بین یکی از سیاست هایی که می تواند در راستای سالم تر شدن شهرها به کار آید، توسعه فضاهای زیرسطحی در شهرها است. این رویکرد، ضمن این که از قابلیت های مثبت فضاهای زیرسطحی استفاده می کند، تلاش دارد تا مسائل و مشکلات شهرها را از قبل کمبود فضا، مسائل حمل و نقل و محیط زیستی را حل کند و از آن طریق به زیست پذیرتر شدن و سالم تر شدن شهرها کمک کند؛ بنابراین پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی اثرات توسعه فضاهای زیرسطحی بر شهرها به منظور شکل گیری شهرهای سالم تر و پایدارتر بپردازد. بدین ترتیب این پژوهش، از حیث روش جز پژوهش های کیفی، به لحاظ هدف جز پژوهش های کاربردی و به لحاظ ماهیت در زمره ی پژوهش های توصیفی- تحلیلی است. روش جمع آوری و تحلیل اطلاعات این پژوهش مبتنی بر تحلیل محتوای منابع کتابخانه ای و مرور اسنادی بوده است. به طوری که پژوهش حاضر ضمن مرور مبانی نظری در باب فضاهای زیرسطحی و قابلیت های ذاتی این فضاها در راستای چاره جویی مسائل و مشکلات شهرها، به تبیین مولفه های سازنده ی شهرهای سالم و زمینه های مطرح شدن این رهیافت مبادرت می کند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که اثرات توسعه فضاهای زیرسطحی بر شهرها در بسیاری از عرصه ها، همان مولفه های سازنده ی شهرهای سالم است و شهری باوجود برخورداری از این مولفه ها می تواند به مثابه شهری سالم و پایدار مطرح باشند. در حقیقت، می توان اذعان نمود که توسعه فضاهای زیرسطحی در عمل در سالم تر شدن شهرها تاثیری به سزایی دارد.

فضاهای شهری، فضاهای زیرسطحی، شهر سالم، توسعه پایدار