محمدجواد ضمیری - استاد دانشگاه تربیت مدرس

برخی از فناوری ها و زیست­فناوری های تولیدمثلی نقش مهمی در بهره وری دام به ­ویژه در کشورهای پیشرفته داشته­اند. زیست فناوری های تولیدمثلی، به­ عنوان جایگزین روش های رایج، امکان دستکاری فرآیندهای تولیدمثلی را فراهم کرده­اند، اما به­کارگیری آن ها در مزرعه های پرورش دام با مزیت­ها و محدودیت هایی همراه است. ارزش کاربردی این روش ها زیر تاثیر سازه های فراوانی است که اغلب در هر تک گله بهینه نیستند. تلقیح مصنوعی را می توان مهم ترین زیست فناوری دانست که همراه با فناوری های یخ ­زدن یاخته های جنسی (به­ ویژه اسپرم) می­تواند موجب پیشرفت های زیادی در ژنتیک تولید و نیز پخش ژنوتیپ های برتر شود. همزمان سازی فحلی و جداسازی اسپرم های X و Y می توانند به افزایش کارآیی تلقیح مصنوعی کمک کنند. فناوری انتقال رویان می تواند موجب پیشرفت ژنتیکی در ماده ها شود، اما اثرگذاری آن به اندازه اثرگذاری تلقیح مصنوعی نیست. هزینه های فناوری انتقال رویان نیز به مراتب بیشتر از هزینه های تلقیح مصنوعی است. تلقیح مصنوعی تا اندازه ای در کشورهای در حال توسعه در گاو و برای دورگه گیری دام­های بومی با اسپرم خارجی، به کار برده می شود. در واقع به دلیل نبود روش های قابل اعتماد برای شماره گذاری، نداشتن سامانه داده برداری دقیق و نبود برنامه های ارزیابی دام های بومی، در عمل نمی­توان فناوری های پیشرفته تر را در دام های بومی به کار برد. همچنین نشانگرهای مولکولی به­طور عمده برای بررسی­های شناسایی ژنتیکی و با همکاری های بین المللی، اجرا می­شوند. این مقاله به چالش­های کاربرد فناوری­های تولیدمثلی در مزرعه­های پرورش دام در کشورهای کمتر توسعه ­یافته می­پردازد و تا آن جا که یافته­های قابل اعتماد در دسترس باشند، درباره وضعیت این فناوری­ها در ایران بحث می کند.

به نژادی, تولیدمثل, کشورهای در حال توسعه