فاضل غبیشاوی - دانشجو ی دکترا، گروه اقتصادکشاورزی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
احمد اکبری - استاد، گروه اقتصادکشاورزی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
امیر دادرس مقدم - استادیار، گروه اقتصادکشاورزی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
سید مهدی حسینی - استادیار، گروه اقتصادکشاورزی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

یکی از مهمترین تهدیدهای جدی پیش روی بسیاری از کشورها آلودگی های آب ناشی از مصرف کود و سموم شیمیایی کشاورزی است. در مقایسه با اندک پژوهش های پیشین، توجه به این مسئله به تفکیک استان های کشور و لحاظ کردن بعد مکانی و ناهمسانی فضایی بین استان ها دو نوآوری این پژوهش بود. این پژوهش در چارچوب منحنی محیط زیستی کوزنتس به بررسی اثرات فضایی شهرنشینی، آلودگی آب و رشد اقتصادی طی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ در۳۰ استان ایران پرداخت. برای این منظور، ابتدا آزمون ایستایی متغیرها انجام شد و سپس قبل از برآورد مدل، برای اطمینان از وجود رابطه هم بستگی فضایی بین متغیرها از آزمون های تشخیصی استفاده شد و در نهایت از رهیافت اقتصادسنجی پانل فضایی برای برآورد مدل کمک گرفته شد. با انجام آزمون ایستایی لوین و همکاران مشخص شد که تمامی متغیرها در سطح مانا هستند و سپس آزمون های تشخیصی موران، جری، گتیس و LM Lag (Robust) وجود وابستگی فضایی و مدل دوربین فضایی را تایید می کنند. نتایج تخمین مدل دوربین فضایی نشان داد که جمعیت شهرنشینی با ضریب ۰۷/۵۴ و مجذور جمعیت شهرنشینی با ضریب ۰۰۴/۰- و اثرات سرریز این متغیرها به ترتیب با ضرایب ۰۵۴/۰ و ۰۰۰۰۰۴/۰- در استان های ایران بر شاخص آلودگی آب تاثیر مثبت و منفی دارد که دلیل بر تایید فرضیه منحنی محیط زیستی کوزنتس در زمینه آلودگی آب در استان های ایران است. با گسترش شهرنشینی و رشد اقتصادی، شاخص آلودگی آب در استان موردنظر و استان های مجاور در حال افزایش بوده، اما وقتی از مقدار مشخصی فراتر رود، از شاخص آلودگی آب در اثر مصرف سموم و کودهای شیمیایی در استان و استان های مجاور کاسته خواهد شد. در این راستا، پیشنهاد می شود سیاست گذاران بخش کشاورزی با جایگزینی کودهای ارگانیک به جای کودهای شیمیایی زمینه کاهش آلودگی آب در استان های ایران را فراهم کنند.

نیکل, شهرنشینی, آلودگی آب, رشد اقتصادی, پانل فضایی, منحنی کوزنتس