زهرا مختاری - گروه برنامه ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
شهیندخت برق جلوه - گروه برنامه ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
رومینا سیاح نیا - گروه برنامه ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

در اکوسیستمهای شهری، بررسی الگوی ناهمگنی محیط حرارتی و عوامل موثر بر آن در ارزیابی اکولوژیک و آسایش حرارتی محیط شهری ضروری است. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی ناهمگنی مکانی جزایر حرارتی و برودتی منطقه شهری با تاکید بر نقش پوشش اراضی در ایجاد آن و همچنین ارزیابی اکولوژیک محیط حرارتی است. از آنجا که اثرات جزایر حرارتی در فصل گرم سال اهمیت بیشتری دارد، این مطالعه در تیرماه سال ۱۳۹۹ با استفاده از تصاویر ماهواره لندست ۸ در منطقه شهر کرج انجام شد. در این پژوهش، نقشه دمای سطح زمین با استفاده از الگوریتم تک پنجره و نقشه پوشش اراضی با روش حداکثر شباهت استخراج شد. سپس برای تعیین نقش پوشش اراضی در ایجاد جزایر حرارتی و برودتی، شاخص سهم برای سه طبقه عمده پوشش اراضی محاسبه گردید. در ادامه، از نمایه واریانس زمینه حرارتی شهر (UTFVI) بهمنظور ارزیابی اولیه اکولوژیکی استفاده شد. نتایج محاسبه شاخص سهم نشان داد اراضی بایر و رهاشده بیشترین نقش (۵۳/۱) را در تشکیل جزیره حرارتی داشت، درحالی که کمترین سهم بهترتیب مربوط به اراضی انسانساخت (۲/۰) و طبقه باغات، فضای سبز و کشاورزی (۷۶/۰) بود. همچنین یافتهها نشان داد نقاط داغ حرارتی در شهرکهای صنعتی حاشیهای و اراضی بایر (حوالی فرودگاه پیام) در جنوب منطقه مورد مطالعه واقع شده است. نتایج نمایه واریانس زمینه حرارتی شهر نشان داد مناطق داخل شهر (بهویژه بافت قدیمی و متراکم) از لحاظ اکولوژیکی و آسایش حرارتی، وضعیت بهتری از مناطق تازهتوسعهیافته حواشی شهر دارند. بهطور کلی از نتایج این پژوهش میتوان در فرایند برنامهریزی شهری، بهمنظور بهبود وضعیت اکولوژیک شهر از دیدگاه حرارتی، استفاده کرد.

جزیره برودتی شهر, نمایه واریانس زمینه حرارتی شهری, ارزیابی اکولوژیک محیط حرارتی, شاخص سهم, کرج