ابراهیم یوسفی مبرهن - بخش تحقیقات آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سمنان، ایران.
حمیدرضا پیروان - پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

سازندهای مارنی در اغلب مناطق خشک و نیمه‎خشک به دلیل خصوصیات خاص فیزیکی و شیمیایی، پوشش گیاهی اندکی دارند و استقرار پوشش بر روی آن‎ها با محدودیت‎‎های متعددی روبه‎رو است. جهت درک صحیح وضعیت اکوسیستم‎های مناطق خشک و نیمه‎خشک، شناخت رابطه پویای بین پوشش گیاهی و خاک لازم است. این تحقیق باهدف شناسایی گونه‎های گیاهی استقراریافته و بررسی اثرات متقابل خصوصیات فیزیکی - شیمیایی مارن حساس به فرسایش و پوشش گیاهان مرتعی در سازندهای مارنی سه منطقه (جاده طرود، بکران و ری‎آباد) شهرستان شاهرود انجام گرفت. به طوری که پس از تحدید اراضی مارنی بر روی نقشه‎های توپوگرافی و با استفاده از نقشه‎های زمین‎شناسی، نمونه‎برداری از خاک برای تعیین خصوصیات و اندازه‎گیری تاج پوشش گیاهی انجام شد. میزان فرسایش‎پذیری متوسط در سازندهای مارنی سه منطقه جاده طرود، بکران و ری‎آباد با استفاده از مدل BLM صورت گرفت. نتایج به دست آمده نشان می‎دهد به طورکلی وضعیت فرسایش به روش BLM در منطقه بکران با بالاترین درصد پوشش گیاهی در طبقه کم و در منطقه جاده طرود و ری‎آباد در طبقه متوسط قرار می‎گیرد. نتایج همبستگی بین شاخص‎های فیزیکوشیمیایی خاک و پوشش گیاهی نشان داد عامل تاج پوشش گیاهی با عوامل خاکی شامل درصد گچ (CaSo۴) و درصد رس به ترتیب در سطح اطمینان ۹۹ درصد و ۹۵ درصد ارتباط داشته و از همدیگر متاثر می‎شوند در ضمن گچ و رس موجود در خاک مارنی شهرستان شاهرود از مهم ترین عواملی است که در میزان استقرار پوشش گیاهی نقش بسزایی ایفا می کنند. نکته مهم آن است که در هر سه منطقه، گونه فراوان و غالب درمنه دشتی بوده و بدون تردید این گونه مرتعی را می‎توان سازگارترین گونه گیاهی در نواحی تحت پوشش سازندهای مارنی در نظر گرفت.

تیپ گیاهی غالب, روش BLM, سازندهای مارنی, فرسایش‎پذیری, مارن گچی