فرهاد آذرمی - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد خاکشناسی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
محمد جعفر ملکوتی - استاد گروه خاکشناسی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
کاظم خاوازی - دانشیار موسسه تحقیقات خاک و آب کرج

فسفر (P) یکی از مهمترین عناصر مورد نیاز در تولید محصول به شمار می­آید. بخش اعظم کودهای فسفاتی که برای تامین فسفر گیاه به خاک افزوده می­شوند در مدت زمان کوتاهی تثبیت شده و در خاک­های زراعی آهکی عمدتا به صورت فسفات­های کلسیم ترسیب می­شوند. به منظور استفاده اقتصادی از ذخایر فسفاتی انباشته شده در خاک­های آهکی ایران و افزایش کارایی کودهای فسفاتی، مطالعه گلخانه­ای در سال زراعی۹۰-۱۳۸۹به صورت طرح کاملا تصادفی با ۸ تیمار و ۴ تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل: T۱= شاهد (C)، T۲= ریزجانداران­حل­کننده­فسفات (PSM)، T۳= سوپرفسفات­تریپل (TSP)، T۴= TSP+PSM،T۵ = بیوفسفات­طلایی (GBP)،T۶ = GBP+PSM، T۷= خاک­فسفات (RP) و T۸= RP+PSM بود. نتایج نشان داد تلقیح با ریزجانداران­حل­کننده­فسفات جذب فسفر توسط کلزا را ۴۴/۸۰ درصد نسبت به تیمار شاهد بدون تلقیح افزایش داد که این مقدار در سطح ۵ درصد معنی­دار شد. بیشترین مقدار جذب فسفر از تیمار T۴ برابر با ۳۶/۸۴ میلی­گرم در گلدان حاصل شد. همچنین بیشترین مقدار بازده نسبی­زراعی و درصد بازیافت کود به ترتیب برابر ۲۹/۱۰۹ و ۹۱/۷۱ درصد بود که از تیمار TSP+PSM بدست آمد. تلقیح با ریزجانداران­حل­کننده­فسفات در همه تیمارها باعث افزایش وزن خشک اندام­هوایی، تعداد غلاف، غلظت فسفر، جذب فسفر، بازده نسبی­زراعی و درصد بازیافت کود نسبت به تیمار شاهد و تیمارهای بدون تلقیح شد. با توجه به نتایج حاصله، گرانی کودهای فسفاتی در جهان و رعایت مسایل زیست محیطی، انجام تحقیقات میدانی در این رابطه مورد پیشنهاد است.

بازده نسبی زراعی, سوپرفسفات تریپل, کودهای فسفاتی