امیرعلی مازندرانی - استادیار گروه علوم رفتاری پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی، سازمان سمت، تهران، ایران

در سه دهه گذشته، فناوری های نوین به تدریج منابع آموزشی دانشگاهی را متحول ساخته اند، اما این تحول لزوما باعث بهبود کیفیت یادگیری دانشجویان نشده است. در این راستا، هدف مطالعه موردی حاضر، طراحی یک کتاب درسی الکترونیکی براساس نظریه شناختی یادگیری چندرسانه ای و بررسی روایی و اثربخشی آن بر یادگیری و بار شناختی ادراک شده دانشجویان است. این پژوهش کاربردی و با روش آمیخته در پنج مرحله انجام شد: ۱) طراحی یک کتاب درسی الکترونیکی براساس نظریه یادگیری چندرسانه ای، ۲) روایی یابی با استفاده از نظرات متخصصان؛ ۳) اجرای اولیه و نظرسنجی از دانشجویان؛ ۴) اصلاح کتاب درسی الکترونیکی براساس نظرات متخصصان و دانشجویان؛ ۵) اجرای نهایی. ابتدا براساس اصول نظریه شناختی یادگیری چندرسانه ای یک کتاب درسی چندرسانه ای تدوین شد. پس از آن با استفاده از فرم نظرسنجی توصیفی، از شش متخصص درباره آن نظرسنجی شد. در مرحله اجرای اولیه، ۲۷ دانشجو فرم نظرسنجی درمورد این منبع را تکمیل کردند، و نمرات دانشجویان دو گروه کتاب درسی الکترونیکی و کتاب درسی چاپی مقایسه شد. در این مرحله، تفاوت نمرات دانشجویان معنادار نبود. سرانجام، در مرحله اجرای نهایی، ۱۳۷ دانشجو در دو گروه کتاب درسی چاپی و الکترونیکی مقایسه شدند. در این مرحله، دانشجویانی که از کتاب درسی الکترونیکی استفاده کرده بودند، نمره بالاتری نسبت به گروه کنترل به دست آوردند. همچنین، مطالعه کتاب درسی الکترونیکی با کاهش بار شناختی درونی و بار شناختی اضافی و به افزایش بار شناختی متناسب همراه بود. نتایج این پژوهش می تواند الگویی را برای طراحی های آموزشی کتاب های درسی الکترونیکی در آینده فراهم آورد. 

کتاب درسی الکترونیکی, یادگیری چندرسانه ای, بار شناختی, طراحی آموزشی