محمد اسکندری - کارشناس مدیریت بحران
بابک امیدوار - دانشیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران
مهدی مدیری - عضو هیات علمی دانشگاه
محمد علی نکوئی - استادیار، دانشگاه صنعتی مالک اشتر
علی اصغر آل شیخ - استاد گروه مهندسی نقشه برداری و GIS دانشکده نقشه برداری دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی تهران

کشور پهناور ایران در منطقه ای از پوسته ی زمین قرار گرفته که از دیر باز در اثر آزاد شدن انرژی های انباشته شده در آن، همیشه شاهد لرزش های بزرگ و مخربی بوده است. از این رو تحلیل مخاطرات طبیعی همواره لازم و ضروری است؛ زیرا بر اساس آن میتوان در تصمیم گیری ها و اولویت بندی اقدامات مدیریت بحران، گام های اساسی برداشت. هدف اصلی از این مقاله ارائه ی مدلی به منظور تحلیل خطر لرزه ای بر اساس هر دو خطر اصلی لرزش و شکست زمین است. بر این اساس با توجه به حجم وسیع داده های توصیفی و مکانی، سامانه ی نر مافزاری با قابلیت های تحلیل و استنتاج مکانی و بر مبنای سیستم های اطلاعات مکانی  (GIS) طراحی و توسعه یافت. در این مدل به منظور تحلیل خطر لرزش زمین، از ۲ رابطه ی کاهندگی موجود برای کشور استفاده می گردد، که با توجه به عدم قطعیت های موجود در وقوع زلزله (شامل اندازه ی بزرگای زلزله، عمق کانونی و موقعیت کانون زلزله)، این عملیات به صورت تصادفی در هر بار انجام تحلیل انتخاب می گردد. خروجی ها شامل مقادیر بیشینه شتاب، سرعت و تغییر مکان حداکثر زمین محاسبه می گردد. در مدل ارائه شده به منظور تحلیل خطر شکست زمین، بر اساس نوع منطقه و الگوریتم های ارائه شده، ۳ خطر ثانوی هی زلزله (روا نگرایی، زمین لغزش و گسلش) مورد تحلیل قرار می گیرد. در این مرحله با توجه به استعداد روان گرایی و استعداد زمین لغزش می توان تغییر مکان دائمی ناشی از خطرات روا نگرایی و زمین لغزش را برای هر جزء و در هر تکرار شبیه سازی محاسبه نمود. تمامی این گام ها بر اساس شبیه سازی مونت کارلو، برای لحاظ نمودن عدم قطعی تهاده هزار بار تکرار می شوند و از خروجی های موجود در پایگاه داده، میانگین گیری می شود تا تمامی حالات خرابی در نظر گرفته شود. مدل موجود می تواند نقشه ی خطر لرزش زمین و شکست زمین را برای هر منطقه تهیه نماید. در این مقاله به منظور نمایش بهتر این پژوهش، مدل موجود برای شهر نیشابور، پیاده سازی و مورد تحلیل واقع گردید که با توجه به سناریوی منتخب، مقادیر PGA برای کل شهرستان بین ۰.۰۳۷g تا ۰.۴۸g محاسبه گردید. استعداد روانگرایی شهرستان عمدتا بین ۲ طبقه استعداد کم و متوسط برآورد گردید که استعداد زیاد در شمال غربی شهرستان وجود داشت. استعداد زمین لغزش شهرستان، عمدتا در طبقه ی بدون استعداد ارزیابی گردید. بیشترین تغییر مکان در اثر روان گرایی مربوط به خطر پخش جانبی بود که عمدتا بین ۱ تا ۹ اینچ برآورد گردید.

سیستم اطلاعات مکانی, تحلیل خطر لرزه ای, روان گرایی, زمین لغزش