وا کاوی تغییرات بیابان زایی با تا کید بر اقلیم بارش در استان قم

بیابان زایی پس از دو چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین سومین چالش مهم جهانی در قرن بیست و یکم به شمار میرود. این پدیده حاصل فرایندهایی است که دو عامل تغییرات اقلیمی و رفتار زیست محیطی انسان در زمره ی مهم ترین آ نها محسوب می شود. بنابراین، شناخت و ارزیابی روند بیابان زایی در مدیریت بهینه ی منطق های ضرورتی اجتناب ناپذیر است. بر این اساس، هدف از این پژوهش ارزیابی تغییرات بیابان زایی در استان قم با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست، سنجنده های ۱ TM ۵ و ۲LDCM ۸ در دوره ی آماری  (۱۹۸۴ - ۲۰۱۳) و با تا کید بر فراسنج اقلیمی بارش است. شاخص های مورد استفاده در این پژوهش را نیز شاخص پوشش گیاهی  (۳ NDVI) و شاخص شوری خاک (s۱,s۲,s۳) تشکیل می دهند. کاربرهای اراضی نیز بر اساس روش طبقه بندی نظارت شده Fuzzy ARTMAP شناسایی و تغییرات کاربری اراضی در بازه ی زمانی (۱۹۸۴ - ۲۰۱۳) بر اساس مدل شبکه ی عصبی مصنوعی  (۴MLP) در محیط نرم افزار TERRSET ارزیابی گردید. برای بررسی تاثیر بارش بر بیابان زایی از داده های پایگاه بارش جهانی (۵GPCC) استفاده و با آزمون منکندال به واکاوی مکانی و زمانی بارش و تحلیل روند سالانه ی این نهاده ی مهم اقلیمی مبادرت ورزیده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که اراضی شور و بیابانی نسبت به سال نخست مطالعه ۱۵ % افزایش و پوشش گیاهی ۵% کاهش داشته است. بیشینه افزایش اراضی شور در بخش غربی استان قم مشاهده می شود که جایگزین پوشش گیاهی شده است. میزان افزایش اراضی شور و بیابانی در دوره ی مورد مطالعه حدود ۱۷۵۱ کیلومتر مربع است. بررسی تغییرات کاربری اراضی نیز آشکار ساخت که اراضی شور و شهری رو به افزایش و پوشش گیاهی، دریاچ هی حوض سلطان، دریاچه ی نمک و سایر (اراضی بایر) رو به کاهش است. تحلیل روند مکانی و زمانی بارش سالانه نیز حکایت از روند کاهشی در سطح اطمینان ۹۵ % دارد. نتایج پژوهش حاضر بستری مناسب را برای شناخت و مقابله ی شایسته با پدیده ی بیابان زایی در منطقه ی مورد مطالعه ارائه می دهد.

Keywords:

بیابان زایی , Fuzzy ARTMAP , پرسپترون چند لایه(MLP) , بارش , قم