شناسایی دیدگاه های حاکم بر آسیب پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مولفه های تاثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو

با توجه به ارتباط متقابل و وابستگی عناصر و اجزای شهری به یکدیگر، آسیب پذیری شهری نیز دربرگیرنده ی تمامی عوامل موجود در یک شهر می شود. سامانه های شهری در معرض آسیب پذیری مخاطرات محیطی از جمله طبیعی و انسان ساخت هستند. وقوع آن ها کارکرد هر یک از سامانه های شهری را می تواند مختل یا متوقف کند. بروز اختلال در هر یک از سامانه ها ادامه ی کارکرد سایر سامانه ها را با مشکل مواجه می سازد. بنابراین پدیده ی آسیب پذیری شهری کل نظام را در بر می گیرد و از این رو خطر بروز بحران را افزایش می دهد. حال با تهیه ی مولفه های آسیب پذیر شهر این امکان فراهم می شود تا، با توجه به شدت آسیب پذیری در هر یک از مناطق، اقدامات لازم برای کاهش آسیب پذیری آن ها صورت گیرد. در این پژوهش، با بهره گیری از روش شناسی کیو (Q)، نخست، بر پایه ی نتایج پژوهش های ارزیابی آسیب پذیری شهرها در ایران و تجزیه و تحلیل فضای گفتمانی موجود، شناخت جامعی از عناصر و عوامل تاثیرگذار در آسیب پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی به دست آمد؛ سپس، با بهره گیری از مشارکت متخصصان، دیدگاه های مختلف در این زمینه شناسایی و دسته بندی شد تا از این رو گامی فراتر از مجموعه تحلیل های ارائه شده پیش رو بگذارد. یافته های پژوهش بر پایه ی تحلیل عاملی کیو بیانگر سه دیدگاه در زمینه ی آسیب پذیری شهری در ایران است. دیدگاه نخست نگرش متخصصان پدافند غیرعامل و مدیریت بحران است که بیشتر تاکید بر کاربری های خطرزای شهری و زیرساخت های شهری دارد؛ دیدگاه دوم نگرش متخصصان جغرافیا-مخاطرات محیطی است که بیشتر بر عوامل طبیعی تاکید دارد؛ و دیدگاه سوم نگرش شهرسازی- جغرافیا و برنامه ریزی شهری است که بیشتر بر مولفه های سازه ای، بافت و تراکم شهر تاکید دارد. در انتها نیز، با تجمیع دیدگاه های مختلف، مولفه های تاثیرگذار در آسیب پذیری شهرها شناسایی و تعیین شد.

Keywords:

مخاطره , پدافند غیرعامل , روش شناسی کیو (Q) , آسیب پذیری , مخاطرات محیطی