نرگس صالح نیا - گروه اقتصاد- دانشکده علوم اداری و اقتصادی- دانشگاه فردوسی- مشهد - ایران
محمدعلی مقصودپور - دانشگاه شهید باهنر کرمان

ادبیات «جغرافیای اقتصادی جدید» به عنوان نظریه­ای در مورد ظهور تجمعات بزرگ که بر افزایش بازده به مقیاس و هزینه­های حمل و نقل تکیه دارد، توسعه یافته است. این مقاله با هدف بررسی چگونگی اثرگذاری صرفه ­های ناشی از محلی شدن و همچنین صرفه­های ناشی از شهرنشینی بر رشد اقتصادی صنایع غذایی و آشامیدنی ایران در دوره زمانی ۱۳۹۷-۱۳۹۰ انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل ۳۱ استان کشور بوده و از داده­های پانل پویا و روش گشتاورهای تعمیم یافته (GMM) برای تخمین مدل استفاده شده است. برای سنجش صرفه ­های ناشی از تجمع بنگاه­ها، شاخص تمرکز هرفیندال- هیرشمن(HHI) و برای سنجش صرفه­های ناشی از شهرنشینی شاخص نخست شهری انتخاب شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که صرفه­های شهرنشینی اثر مثبت بر رشد اقتصادی صنایع غذایی و آشامیدنی داشته است اما ضریب متغیر آن (با ضریب ۶۱/۰) از نظر آماری معنی­دار نشده است. در حالی که صرفه­های ناشی از تجمع بنگاه­ها اثر مثبت معنی داری (با ضریب ۴۴/۰) بر رشد اقتصادی صنایع مذکور دارد و این بدان معناست که تجمع بنگاه­ها در نزدیکی یکدیگر به گونه­ای بوده که توانسته است برای آن­ها صرفه ایجاد نماید. نتایج به دست آمده نشان می دهد که با انتخاب صحیح و ایجاد و توسعه خوشه­ها در حوزه­های صنعتی، می­تواند از طریق افزایش همکاری و مبادله اطلاعات، تاثیر چشمگیری بر توسعه اقتصادی آن حوزه داشت. لذا به­کارگیری سیاست­های شهرک­های صنعتی و خوشه­ای شدن و اجتناب از سیاست­های تمرکززدایی بنگاه­هایی که فعالیت مشابه دارند توصیه می­گردد.

شاخص تمرکز بنگاه ها, صرفه های شهرنشینی, صرفه های محلی شدن, صنایع غذایی و آشامیدنی