امیر قلی ز اده - استادیار بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان. ایران
مصطفی خدادادی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
آرام شریفی زاغه - دانش آموخته کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس. ایران

ارزیابی ژنوتیپ های گشنیز (Coriandrum sativum L.) تحت شرایط مختلف آبیاری می تواند در شناسایی ژنوتیپ های پایدار و با پتانسیل عملکرد بالا مفید باشد. به منظور بررسی برهمکنش ژنوتیپ × محیط برای عملکرد اسانس در گشنیز، ۲۱ ژنوتیپ گشنیز تحت سه شرایط مختلف آبیاری شامل آبیاری نرمال (E۱)، تنش ملایم (E۲) و تنش شدید (E۳) به طور جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. از روش آماری GGE بای پلات با مدل اثر ژنوتیپ + برهمکنش ژنوتیپ × محیط برای ارزیابی پایداری و سازگاری ژنوتیپ ها در محیط های موردبررسی استفاده شد. نتایج تجزیه مرکب عملکرد اسانس نشان داد که اثر محیط، اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی دار بود. معنی دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، بیانگر واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در محیط های مختلف بود و ازاین رو، امکان تجزیه پایداری ژنوتیپ ها وجود داشت. نتایج تجزیه پایداری ژنوتیپ ها با روش GGE بای پلات نشان داد که دو مولفه اول و دوم GGE بای پلات، ۴/۹۶ درصد از تغییرات کل عملکرد اسانس را توجیه کردند. بر اساس بای پلات ژنوتیپ فرضی ایده آل، ژنوتیپ G۱۷ ازنظر هر دو عامل پایداری و میانگین عملکرد اسانس، بهتر از سایر ژنوتیپ ها بود و سازگاری عمومی بالایی در همه محیط های موردبررسی داشت. علاوه بر آن، ژنوتیپ G۹ در محیط E۱ و ژنوتیپ G۱۸ در محیط های E۲ و E۳ ژنوتیپ های برتر و با سازگاری خصوصی بالا بودند. همچنین نتایج نشان داد که کلیه محیط ها دارای قابلیت تمایز بالایی بوده و توانستند تفاوت های بین ژنوتیپ ها را به خوبی آشکار کنند. محیط تنش ملایم نزدیک ترین محیط به محیط ایده آل بود و بیشترین تمایز و بیانگری را نشان داد.

پایداری, ژنوتیپ ایده آل, گشنیز, عملکرد اسانس