جعفر شانظری - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
علی مستاجران - دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

تحلیل و بررسی بن مایه های فکری میرزا مهدی اصفهانی در مسئله معاد جسمانی راه گشای شناخت نظریه وی با توجه به پشتوانه ادله نقلی خواهد بود. اهتمام وافر اصفهانی به ظواهر نصوص منجر به مطرح شدن دیدگاهی مشابه نظریه متکلمان اسلامی شده است. اما بنیان اندیشه اصفهانی بر مسائلی از قبیل خلقت انسان ها در عالم ذر، تعیین نوع طینت انسان ها، ورود به عالم دنیا و خلط طینت ها و سپس خروج از عالم دنیا و حشر و نشر بر اساس بدن دنیایی استوار است. گاهی اصفهانی منشا فهم این سیر را فضل و امتنان الاهی می داند و گاه عدل و قسط. از این رهگذر دو مسئله در منظومه فکری اصفهانی بسیار مهم و اساسی است: ۱. توجه خاص به نصوص، بدون تاویل دلالی؛ ۲. ضرورت انطباق تحلیل و تبیین ها در مسئله معاد بر آیات و روایات. اصفهانی از لحاظ روش شناختی روی آوردی تکثرگرا و بعضا روشی وحدت گرا به مسئله معاد جسمانی دارد. به تعبیر دیگر، وی به دنبال این است که میان دیدگاه های خود و آیات و روایات به نحو روشمند جمع کند و این مبنا را تا آنجا پیش برده است که تقریراتش را به مشکات انوار اهل بیت b منتسب دانسته است.

میرزا مهدی اصفهانی, طینت, معاد جسمانی, عالم ذر