محمدهادی معیری - دانشیار و مدیر گروه جنگلداری
احمد عابدی سروستانی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
محمدرضا شهرکی - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه خوارزمی تهران، ایران.
علی مستوری - دکتری جنگلداری، دانشکده علوم جنگل،دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

سابقه و هدف: جنگلداری اجتماعی با مفهومی جدید در مدیریت جنگل ها با مشارکت مردم روستایی به عنوان یک روش بهینه جهت مدیریت پایدار عرصه های جنگلی معرفی گردیده است، به طوری که دولت ها و مسئولین بخش جنگلداری را مجبور ساخته است که در نقش خود بازنگری نمایند. در این راستا، هدف تحقیق حاضر آشکارسازی رهیافت های جنگلداری اجتماعی و نقش آن در مدیریت طرح های جنگلداری استان گلستان می باشد.مواد و روش ها: تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده که به صورت پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق را ۶۰۶ خانوار با تقریبا ۲۲۵۰ نفر جمعیت از شش روستا در سه طرح جنگلداری لوه (شرق استان)، وطنا (غرب استان) و رضائیان (مرکز استان) تشکیل داده اند. حجم نمونه از طریق جدول کرجسی مورگان شامل ۲۴۱ سرپرست خانوار تعیین گردید. در این تحقیق نمونه گیری به-صورت تصادفی از میان جامعه آماری و به طور نسبی بر اساس حجم نمونه و نسبت بین جمعیت سرپرستان خانوار هر روستا به کل جمعیت روستاهای مورد مطالعه انجام شد. جمع آوری اطلاعات با یک پرسشنامه محقق ساخته برای تشخیص مصادیق رهیافت های جنگلداری اجتماعی طی ۲۱ مصاحبه فردی و ۹ مصاحبه گروهی متشکل از کارشناسان و مجریان منابع طبیعی و همچنین جوامع محلی جنگل نشین بر پایه گروه های متمرکز و به روش طوفان فکری صورت پذیرفت. هر یک از گویه های پرسشنامه در قالب طیف پنج گزینه ای لیکرت از خیلی کم تا خیلی زیاد با ارزش عددی ۱ تا ۵، مورد سنجش قرار گرفت. در این تحقیق برای تشخیص روایی محتوای پرسشنامه از نظرات تخصصی کارشناسان منابع طبیعی و علوم اجتماعی استفاده شد. پایایی ابزار سنجش نیز از محاسبه ضریب آلفای کرونباخ مورد ارزیابی قرار گرفت. بعد از جمع آوری اطلاعات یازده پرسشنامه به دلیل نواقص اطلاعات حذف و تعداد ۲۳۰ پرسشنامه در تجزیه و تحلیل استفاده شد. پس از جمع آوری و دسته بندی داده ها، تجزیه و تحلیل با استفاده از نرم افزار SPSS۲۰ در قالب آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین) و آمار استنباطی (ضریب همبستگی اسپیرمن و آزمون من ویتنی) انجام گرفت. نتایج: نتایج این تحقیق حاکی از آن است که از میان ۲۳۰ سرپرست خانوار مورد نظرخواهی، ۵/۵۳ درصد مرد و ۹/۸۰ درصد متاهل بودند. متوسط بعد خانوار ۶۱/۴ نفر، میانگین سنی ۱۳/۴۳ سال و ۹/۳۷ درصد آن ها سوادی در حد ابتدایی و کمتر داشتند. همچنین ۲/۴۵ درصد از پاسخگویان به کشاورز و دامدار بوده و ۷/۳۵ درصد به امور کارگری اشتغال دارند. یافته ها نشان داد متغیرهای سن و بعد خانوار پاسخگویان هیچگونه رابطه معنی دار با نظر آن ها نسبت به عملیاتی شدن رهیافت جنگلداری اجتماعی در مدیریت جنگل نشان نداد. در حالی که بین سطح تحصیلات پاسخگویان با نظر آن ها نسبت به تاثیر رهیافت های جنگلداری اجتماعی، رابطه منفی و معنی-داری وجود دارد. جوامع محلی باور دارند عضویت در تعاونی و شرکت در دوره های آموزشی به طور معنی دار تاثیرگذاری رهیافت-های جنگلداری اجتماعی در مدیریت عرصه های جنگلی را افزایش می دهد. با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق، رهیافت های مشارکتی و اقتصادی جوامع محلی، مهم ترین رهیافت های جنگلداری اجتماعی (اولویت ۱ و ۲) در مدیریت عرصه های جنگلی منطقه مورد مطالعه بوده است. ضمن این که، بر اساس دیدگاه های مردم محلی، رهیافت های خدماتی و آموزشی نسبت به سایر رهیافت ها در مدیریت جنگل ها کمترین تاثیر (اولویت ۵ و ۶) دارند. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت و جایگاه رهیافت های جنگلداری اجتماعی در مدیریت طرح های جنگلداری، بکارگیری رهیافت های اولویت دار مشارکتی جهت حفاظت و اجرای برنامه های مدیریتی جنگل، و رهیافت های اقتصادی جهت تقو.یت منابع درآمدی و معیشتی جوامع محلی جنگل نشین در راستای کاهش وابستگی معیشتی آن ها به جنگل ها، و همچنین رهیافت های آموزشی جهت بالا بردن سطح دانش و آگاهی آن ها و انتقال آن به جوامع روستایی، از ضروریات و راهکارهای کلیدی در مسیر دست یافتن به اهداف جنگداری اجتماعی در مدیریت جنگل ها است.

جنگل نشین, مشارکت, جنگلداری اجتماعی, جوامع محلی