سعید شرفی - گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و محیط زیست، دانشگاه اراک، اراک، ایران
محمود رمرودی - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

با توجه به سازگاری یونجه حلزونی (Medicago scutellata L.) به ویژه در مناطق نیمه خشک کشور، تامین علوفه با کیفیت، تثبیت نیترو‍ن و جلوگیری از فرسایش خاک جایگاه مهمی در تناوب زراعی یافته است، بنابراین، بررسی عوامل مدیریت زراعی در بهبود عملکرد کمی و کیفی آن اهمیت بسیاری دارد. هدف از این پ‍‍‍‍‍ژوهش، ارزیابی تاثیر عوامل مدیریت زراعی تاریخ کاشت (۱۵ و ۳۱ تیر ماه ۱۳۹۶)، عمق کاشت (۱ و ۲ سانتی­متر) و میزان بذر مصرفی (۵/۲، ۵/۷، ۵/۱۲ و ۵/۱۷ کیلوگرم در هکتار معادل ۲۰، ۵۰، ۸۵ و ۱۲۵ بوته در مترمربع) بر ویژگی های کمی و کیفی علوفه یونجه حلزونی در شرایط اقلیمی اراک بود. آزمایش به­صورت اسپیلت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد، که تاریخ کاشت در کرت اصلی، عمق کاشت و میزان بذر در کرت­های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین وزن علوفه خشک و وزن خشک ساقه (به ترتیب ۱۳/۲۸۸۴ و ۷۱/۱۶۳۱ کیلوگرم در هکتار) در تیمار میزان بذر مصرفی ۵/۱۲ کیلوگرم در هکتار، در عمق کاشت یک سانتی متر و در تاریخ کاشت ۳۱ تیر مشاهده شد. بر همین اساس میزان علوفه خشک حاصل از تاریخ کاشت ۳۱ تیر ۷۷/۱۰ درصد و عمق کاشت یک سانتی متر ۸۴/۱۹ درصد به ترتیب بیشتر از تاریخ کاشت ۱۵ تیر و عمق کاشت دو سانتی متر گزارش گردید. سهم وزن خشک ساقه در تاریخ کاشت ۳۱ تیر و عمق کاشت یک سانتی متر به ترتیب ۹۶/۵۳ و ۲۴/۵۵ درصد از کل علوفه خشک بود. هم چنین سهم وزن خشک غلاف و برگ از علوفه خشک برای تاریخ کاشت ۳۱ تیر به ترتیب ۱۳/۳۴ و ۹۱/۱۱ درصد و برای عمق کاشت یک سانتی متر به ترتیب ۵۶/۳۳ و ۱۸/۱۱ درصد گزارش گردید. با افزایش مقدار بذر مصرفی، درصد الیاف افزایش و درصد پروتئین خام رو به کاهش نهاد. با در نظر گرفتن قدرمطلق مقدار شیب (ضریب x) معادلات مربوط به این دو ویژگی مشخص گردید که تاثیرپذیری درصد الیاف از تراکم بیشتر از اثرپذیری درصد پروتئین خام از این تیمار است. با توجه به نتایج به دست آمده تاریخ کاشت ۳۱ تیر، عمق کاشت یک سانتی متر و میزان بذر مصرفی ۵/۱۲ کیلوگرم در هکتار، عملکرد کمی و کیفی بهتری را نشان داد.

درصد الیاف, درصد پروتئین, شاخص سطح برگ, عملکرد علوفه, کشت تابستانه