احسان بابایی - گروه حقوق جزا و جرمشناسی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران
حبیبه غفاری - کارشناس ارشد، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی آل طه، تهران، ایران.

استفاده از فقه در نظام حقوقی به طور عام و حقوق کیفری به به صورت خاص، در مقام قانونگذاری یا دادرسی با چالش هایی از جمله وجود اختلاف نظر بین فقها در برخی موضوعات مواجه است. زمانی که فتاوای فقهی، شکل قانون به خود می گیرد باید نظام-مند و همسو با سایر قوانین باشند. این پژوهش به دنبال ابهام زدایی از فتوای معیار در مقام قانونگذاری و دادرسی است. و به این منظور، ملاک های ۱. فتوای ولی فقیه ۲. فتوای مشهور فقها ۳. برآیند دیدگاه فقهای شورای نگهبان ۴. فتوای فقیه اعلم و ۵. فتوای کارآمد و معطوف به مصلحت مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت ناظر به نقد و بررسی ملاک های یاد شده، فتوایی که ضمن برخورداری از اعتبار فقهی، کارآمدی بیشتری به دنبال داشته باشد، به عنوان فتوای معیار معرفی شده است. حاصل این بررسی ضمن اینکه مستند به دیدگاه فقهی و سیره حکومتی بنیان گذار نظام جمهوری اسلامی است، از ظرفیتی کارگشا در نظام حقوقی ایران حکایت می کند که می تواند همراه با تضمین تعهد به رعایت موازین اسلامی، در تامین کارآمدی نظام حقوقی ایران نقش ایفا نماید.

قانون, فتوای معیار, دادرسی, مصلحت, کارآمدی