سید مرتضی عادلی - طلبه و مدرس مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره)
قاسم جوادی - استادیار گروه ادیان و مذاهب گروه جامعه المصطفی

چگونگی عمل شیعیان به فقه در دوره قبل از امامت امام محمد باقر ۷، مسئله ای است مبهم که برخی حتی بدان ورود نکرده اند یا گذرا از آن سخن رانده اند. نوشتار حاضر، با بررسی دوره نخست فقه شیعه پس از پیامبر اکرم ۹ تا قبل از امام محمد باقر ۷، می کوشد چگونگی عمل شیعیان به فقه و راه های اخذ آن در این دوره را بازخوانی کند؛ دوره ای که امامان نخست، با مشکلات فراوانی روبه رو بودند. روایات فقهی و نقل های موجود تاریخی نشان می دهد شیعیان با روش هایی مانند اجتهاد بر اساس اصول القاشده امامان در شهرهای دور از مرکز شیعه، پرسش مستقیم از ایشان یا اصحاب، تابعین و عالمان شیعی یا احتمالا رجوع به مکتوبات و دست نوشته های برجای مانده از امامانی مانند امام حسن مجتبی ۷ و امام سجاد ۷ یا اصحاب آنان نظیر ابورافع و دو فرزندش، مسائل فقهی خود را درمی یافته اند. البته شیعیان قبل از امام محمد باقر ۷، گاهی برای دریافت پاسخ در مسائل شرعی، به عالمان غیرشیعی رجوع می کرده اند.

فقه شیعه, ادوار فقه شیعه, عمل شیعیان به فقه, دشواری ها فقه