احمد بادکوبه هزاوه - دانشیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران
فاطمه موسایی - دانشجوی کارشناس ی ارشد تاریخ اسلام دانشگاه مذاهب اسلامی

از موضوعات جذاب تاریخی در دوره سلجوقیان که بسیار درباره آن سخن رفته، مبارزه و درگیری همه​جانبه حکومت سلجوقی با پیکارجویان اسماعیلی در قلاع مشهور و مناطق زیر نفوذ آنان است. با وجود غلبه و استیلای مذاهب مختلف اهل سنت در عصر سلجوقیان، قرائن و شواهد نشان می​دهد که برخی فرق شیعه نظیر اسماعیلیه، در مناطقی از قلمرو این دولت نفوذ و فعالیت چشمگیری داشته اند؛ لذا شایسته است در مناطقی که کمتر به آن توجه شده، موضوع چگونگی نفوذ ایشان بررسی شود تا ابعاد دقیق​تری از تاریخ پر​ماجرای اسماعیلیه، به ویژه در ایران، روشن شود. کرمان از جمله این مناطق است که در ایام فرمانروایی تنی چند از حکام سلجوقی، شاهد نفوذ اسماعیلیان و گسترش دامنه فعالیت های تبلیغی داعیان آنان بود. شماری از داعیان به دربار راه پیدا کرده و در برخی فعالیت​های سیاسی و نظامی حکومت نیز مشارکت داشتند. گرویدن ایران شاه سلجوقی به آیین اسماعیلی نقطه عطفی در این زمینه به شمار می​رود. نوشتار حاضر بر آن است ضمن شناسایی نشانه​هایی از نفوذ این جریان در گستره سیاسی و فرهنگی کرمان دوره سلجوقیان، برخی علل عمده آن را نیز تبیین کند.

سلجوقیان کرمان, اسماعیلیه, ایران شاه, توران شاه, داعیان اسماعیلی, حسن صباح