محمدامین دهقان طزرجانی - کارشناسی ارشد، برنامه ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

طرح جابربن حیان یکی از مهمترین روشهای فعال برای ارتقاء توانمندیهای پژوهشی دانش آموزان دوره ابتدایی است و می تواند منجر به غنی سازی فرایند یادگیری دانش آموزان و رشد و پرورش همهجانبه آنها شود. در این راستا هدف پژوهش حاضر، واکاوی موانع اجرای طرح پژوهشی-دانش آموزی جابربن حیان در مدارس دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان این دوره تعیین شد. به این منظور، با رویکرد کیفی از روش پژوهش نظریه مبنایی سیستماتیک استفاده شد. جامعه پژوهش کلیه معلمان مدارس دوره ابتدایی شهر یزد بودند و انتخاب مشارکت کنندگان با استفاده از روش هدفمند نظری انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بود که با ۱۲ نفر از معلمان انجام گرفت و اشباع نظری نیز حاصل گردید . داده های به دست آمده با استفاده از کدگذاری سه مرحله ای باز، محوری و گزینشی تحلیل شد. در نهایت ۱۴ مقوله نهایی در ذیل ابعاد شش گانه نظریه مبنایی حاصل شد. نتایج کدگذاری نشان داد موانع اجرای طرح پژوهشی-دانش آموزی جابربن حیان در مدارس دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان مدارس ابتدایی شهر یزد در قالب مدل پارادایمی شامل: پدیده محوری ( توانمندسازی پژوهشی دانش آموزان ) ، شرایط علی (عدم دسترسی دانش آموزان به منابع معتبر علمی، عدم انگیزه دانش آموزان برای انجام فعالیتهای گروهی، عدم توانایی دانش آموزان در مهارتهای کار با رایانه، عدم برخورداری دانش آموزان از مهارتهای پژوهشگری)، راهبردهای (حمایت همه جانبه، تقویت روحیه پژوهشگری)، شرایط زمینه ای (ایجاد فضای دوستانه و رقابتی در میان دانش آموزان، آموزش شیوه های صحیح کاوشگری به دانش آموزان)، شرایط مداخله گر (موانع ساختاری، انسانی، مالی و فناوری)، پیامدها (ارتقاء قابلیتهای فردی و گروهی دانش آموزان، بالفعل ساختن استعدادهای بالقوه دانش آموزان، پرورش قابلیت استقلال دانش آموزان، توانمندی در یادگیری پژوهش) شکل میگیرد.

جابربن حیان، دوره ابتدایی، رویکرد کیفی، روش پژوهش نظریه مبنایی.