زهرا فیروزی - بخش مهندسی علوم دامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
امید دیانی - عضو هیات علمی بخش مهندسی علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان. کرمان. ایران
احمد آیت اللهی - دانشکده کشاورزی، بخش مهندسی علوم دامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
رضا طهماسبی - بخش مهندسی علوم دامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
امین خضری - دانشیار گروه علوم دامی دانشگاه شهید باهنر کرمان
زهره حاج علیزاده - بخش مهندسی علوم دامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

سابقه و هدف: فرآوری و تبدیل محصولات جانبی، پسماندها و ضایعات کشاورزی و استفاده مجدد از آنها در چرخه تولید، راه حلی مناسب برای استفاده اقتصادی از این نوع محصولات بهویژه در تغذیه دام، طیور و آبزیان و یا در صنایع وابسته میباشد. در بخش پرورش طیور طبق گزارشات موجود سالیانه هزاران تن کود دامی و مرغی، ضایعات کشتارگاهی و ضایعات صنایع مرغداری بهوجود میآیند که قابلیت مصرف توسط انسان را نداشته و حتی سبب آلودگی محیط زیست میشوند. مواد مغذی و انرژی موجود در فضولات، بستر، ضایعات کشتارگاهی طیور و کارخانجات جوجهکشی پس از حذف عوامل بیماریزا، قابل بازیافت و استفاده در جیرههای دام و -طیور میباشد. در تحقیق انجام شده تاثیر استفاده از پودر ضایعات و باقیمانده موسسات جوجهکشی بر عملکرد، گوارش پذیری مواد مغذی، فراسنجههای تخمیری شکمبه و خون برههای پرواری مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش ها: در این آزمایش تعداد ۳۰ راس بره نر کرمانی با میانگین وزنی۳/۰±۲۳ کیلوگرم و سن حدود شش ماهگی انتخاب شده و به سه گروه ده تایی در قالب طرح کاملا تصادفی تقسیم شدند. به هر گروه یک جیره آزمایشی اختصاص داده شد. پودر ضایعات جوجه-کشی از کارخانه جوجه کشی واقع در شمال کشور تهیه شد و پس از تعیین ترکیب شیمیایی در سه سطح متفاوت صفر، سه و شش درصد در جیر ه بره های پرواری استفاده گردید. جهت تعیین گوارش پذیری مواد مغذی از روش اندازهگیری مارکر داخلی خاکستر نامحلول در اسید استفاده گردید. در پایان ۹۰ روز دوره اصلی پروار بندی، از مایع شکمبه بره ها در ساعات صفر، سه و شش ساعت پس از مصرف خوراک توسط لوله مری متصل به دستگاه ساکشن، جهت تعیین pH، نیتروژن آمونیاکی، جمعیت پروتوزوآ و اسیدهای چرب فرار نمونه-گیری به عمل آمد. در آخرین روز دوره و در ساعت پیش از مصرف خوراک، خون گیری از بره ها از ورید وداج جهت تعیین فراسنجه های بیوشیمیایی انجام گرفت. سپس بره ها در پایان دوره و پس از یک گرسنگی شبانه کشتار شده و لاشه سرد و گرم آن ها توزین شد.یافته ها: مصرف ماده خشک و اضافه وزن در برههای تغذیه شده با شش درصد پودر ضایعات جوجهکشی بهطور معنیداری بیشتر از گروه شاهد بود (۰۵/۰>P)، در حالی که گوارش پذیری ظاهری الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و خنثی تحت تاثیر افزودن پودر ضایعات جوجهکشی کاهش یافت. استفاده از شش درصد پودر ضایعات موجب افزایش وزن لاشه های گرم و سرد شد (۰۵/۰>P). میزان pH، غلظت نیتروژن آمونیاکی مایع شکمبه و جمعیت پروتوزوآ تحت تاثیر جیرههای آزمایشی قرار نگرفت، در حالی که غلظت اسید پروپیونیک با افزودن ضایعات جوجه کشی به جیره افزایش و غلظت اسید استیک به طور معنی داری کاهش یافت (۰۵/۰>P). سطح کلسترول و همچنین گلوکز خون در برههای تغذیه شده با شش درصد ضایعات جوجهکشی از گروه شاهد بیشتر بود (۰۵/۰>P)، لیکن آنزیم های کبدی و نیتروژن اوره ای خون تحت تاثیر قرار نگرفتند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، ترکیب شیمیایی پودر ضایعات جوجهکشی نشان داد که این فرآورده فرعی از نظر مواد مغذی در سطح مناسبی بوده و با توجه به تغییر مولار اسیدهای چرب فرار شکمبه ای، بهبود مصرف خوراک و اضافه وزن در بره های پرواری، میتوان از آن تا سطح ۶ درصد به عنوان بخشی از مکمل های پروتئینی در جیره برههای پرواری استفاده نمود.

اسیدهای چرب فرار, بره پرواری, پودر ضایعات جوجه کشی, گوارش پذیری