سید محمد علوی - مسئول مکاتبه
هاله هاشمی سهی - نویسنده
علی آهون منش - نویسنده
حشمت اله رحیمیان - نویسنده

علایم بیماری اگزوکورتیس به صورت پوسته پوسته شدن پایه نارنج سه برگچه ای (Poncirus trifoliata) و کوتولگی درختان مرکبات در مناطق معدودی از مرکبات کاری های مازندران مشاهده گردیده است. به منظور شناسایی و تعیین خصوصیات  بیولوژیکی جدایه های ویروئید اگزوکورتیس، تعداد ۳۰ نمونه در سال ۱۳۸۳ از دو منطقه مهم مرکبات کاری مازندران جمع آوری و روی گیاه محک بالنگ اتراگ (Citrus medica var. Etrog) کلون Arizona ۸۶۱-S۱ پیوند زده شد. در نهال های بالنگ پیوند شده علایم متفاوتی از خفیف تا شدید دیده شد. نتایج آزمون واکنش زنجیره ای پلیمراز با نسخه برداری معکوس ( RT-PCR ) با آغازگر اختصاصی ویروئید اگزوکورتیس نشان داد، هجده نمونه که علایم بیماری را نشان می دادند حاوی ویروئید اگزوکورتیس بودند. در این هجده نمونه، نوارهای دی. ان. ا تشکیل شده با استفاده از کیت خالص سازی محصول PCR بازیافت و با روش آنالیز چند شکلی فرم فضایی رشته های تک لا ( SSCP ) مقایسه و از نظر ترادف ارزیابی شدند. دی. ان. ا سه جدایه که در  SSCPمتفاوت به نظر می رسیدند انتخاب و به همراه چهار جدایه دیگر که مشابه بودند همسانه سازی و تعیین ترادف شدند. همردیفی ترادف های تعیین شده اختلاف دو تا سه نوکلئوتیدی در ترادف سه جدایه را نشان داد ولی تفاوتی در ترادف چهار جدایه دیگر که از نظر شدت بیماری زایی با هم متفاوت بودند دیده نشد. نتایج حاصل از عدم حضور ویروئید اگزوکورتیس در دوازده نمونه از نمونه های دارای علایم شبه اگزوکورتیس و هم چنین نتایج تعیین ترادف مبنی بر عدم اختلاف در ترادف جدایه هایی که از نظر خصوصیات بیولوژیک متفاوت بودند، این احتمال را مطرح می سازد که علاوه بر ویروئید اگزوکورتیس مرکبات عوامل شبه اگزوکورتیسی نیز می توانند در ایجاد علایم بیماری و شدت بیماری زایی دخالت داشته باشند. این اولین گزارش از بررسی مولکولی ویروئید اگزوکورتیس در درختان آلوده مرکبات شمال ایران است.

ویروئید اگزوکورتیس, ردیابی مولکولی, خصوصیات بیولوژیک, آنالیز چندشکلی