زیور علی اکبرلو

بی گمان توسعه روزافزون خودرو هوشمند، باعث خواهد شد ایران نیز تا چند سال آتی شاهد تردد این خودروها باشد. چنانکه درخردادماه سال ۱۳۹۶ اولین خودرو هوشمند در ایران با موفقیت آزمایش شد و در همان ماه رئیس پلیس راهور ناجا تردد خودروهای هوشمند را به دلیل فقدان قوانین مربوطه و مشخص نبودن مسئول در تصادفات احتمالی این خودروها، ممنوع اعلام کرد. تحقیق حاضر درصدد حل معضل مسئولیت کیفری ناشی از صدمات وارده توسط خودرو هوشمند میباشد. بدین معنا که در صورت ورود صدمه توسط خودرو هوشمند چه شخص یا اشخاصی مسئولیت دارند. در تحقیق حاضر پس از بررسی جوانب این امر، این نتیجه حاصل شده است کهاصولا دو شخص را میتوان در قبال صدمات ناشی از خودرو هوشمند مسئول دانست؛ اول کاربر هوشمند ودوم سازنده هوشمند. مبنای اعمال مسئولیت بر کاربر هوشمند در سطح صفر، یک و دو همانند خودروهای معمولی میباشد چرا که در نهایت هر نتیجهای که از ترکیب رانندگی کاربر و سیستمهای کمک راننده حاصل شود، منتسب به کاربر است. مبنای اعمال مسئولیت در سطح سه، ترک فعل کاربر میباشد و با استناد به ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی ، مسئولیت بر کاربر اعمال میشود. هوشمند سطح چهار ترکیبی از هوشمند سطح سه و پنج میباشد و در خصوص مسئولیت کاربر آن، ترکیبی از مسئولیت در سطح سه و مسئولیت در سطح پنج میتواند اعمال شود. در هوشمند سطح پنج مسئولیت نیابتی مبنای مسئولیت کاربر میباشد. در این خصوص با توجه به اینکه هنوز قانونی در خصوص هوشمند وضع نشده است شق اول ماده ۱۴۲ قانون مجازات اسلامی نمیتواند مبنا قرار بگیرد و تنها با استناد به شق دوم میتوان مسئولیت را بر کاربر اعمال کرد. در همه موارد گفته شده مسئولیت باید مبتنی بر تقصیر یاعمد کاربر باشد و مسئولیت مطلق، مستند قانونی ندارد. در خصوص اعمال مسئولیت بر سازنده هوشمند، در هر مورد که صدمهای توسط هوشمند ایجاد می شود باید به نقش قطعه ساز و طراح هوشمند به عنوان دو عامل مرتبط با سازنده توجه داشت. چنانچه صدمه ایجاد شده به دلیل محدودیت علم زمان تولید، قابل پیش بینی نباشد امکان تحمیل مسئولیت بر سازنده وجود ندارد. شرط اعمال مسئولیت بر سازنده هوشمند وجود تقصیر یا عمد است و اعمال مسئولیت مبتنی بر مسئولیت مطلق، مستند قانونی ندارد .

هوش مصنوعی، خودرو هوشمند، مسئولیت کیفری، مسئولیت نیابتی، تقصیر