پراکندگی و برخی ویژگی های بیولوژیکی سویه های گندم و جو ویروس کوتولگی گندم در ایران*

بیماری های کوتولگی و زردی در غلات که توسط ویروس های گروه کوتولگی زرد جو (BYDV)، کوتولگی زرد غلات (CYDV) و ویروس کوتولگی گندم ((WDV ایجاد می شوند خسارت زیادی به این محصولات در ایران وارد می نمایند. حداقل دو سویه از WDV، سویه جو (WDV-B) و سویه گندم (WDV-W)، گزارش شده اند. در این مطالعه پراکنش سویه های WDV در مزارع غلات ایران مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از مزارع گندم و جو در سه استان چهارمحال و بختیاری، فارس و یزد طی سال های ۱۳۸۹-۱۳۸۸ نمونه برداری انجام شد. در مورد این نمونه ها و نمونه های مربوط به سال های ۱۳۸۵- ۱۳۸۴، از چند استان دیگر، مراحل استخراج دی ان ای ویروس، آزمون PCR با آغازگرهای اختصاصی در سطح سویه و تعیین ترادف انجام شد. بررسی ها نشان داد که این ویروس در تمام مناطق نمونه برداری شده وجود دارد. از ۲۷۰ نمونه با علائم کوتولگی و زردی ۱۵۵ نمونه به WDV آلوده بودند که از بین آنها ۸۵ نمونه (۵۵درصد) آلوده به WDV-W و ۷۰ نمونه (۴۵ درصد) آلوده به WDV-B بودند. نتایج این بررسی نشان داد که در شرایط طبیعی WDV-W علاوه بر گندم، جو را نیز آلوده می کند اما WDV-B به طور طبیعی تنها از جو آلوده جدا می شود. بنابراین هر دو سویه WDV همراه با ویروس های گروه BYDV از عوامل اصلی ایجادکننده زردی و کوتولگی در مزارع غلات ایران هستند. با توجه به پراکنش وسیع WDV در مناطق مختلف کشور، انتقال آن توسط زنجرک به گیاهان گندم و جو به اثبات رسید. شناسایی ناقل WDV با توجه به شکل اندام تناسلی جنس نر انجام شد و گونه Psammotettix alienus به عنوان ناقل WDV در ایران معرفی شد.  

Keywords:

جمینی ویروس , جو , زنجرک Psammotettix alienus , گندم , ماستری ویروس , ویروس کوتولگی گندم