روزبه موذن زاده - دانشجوی دکتری گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی
صالح ارشد - استادیار، گروه مهندسی آب ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت - ایران
بیژن قهرمان - استاد، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی - ایران
کامران داوری - دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی - ایران

پوشش گیاهی در هر منطقه نقشی کلیدی در مدل سازی تغییرات و یا حفظ اکوسیستم دارد. شاخصه های خشکسالی هواشناسی که مستقیما از روی داده های هواشناسی نظیر بارندگی محاسبه می شوند، در صورت فقدان داده های مذکور، در پایش خشکسالی مفید واقع نخواهند شد، لذا تکنیک سنجش از دور می تواند ابزاری مفید در پایش خشکسالی به شمار رود. در این تحقیق با استفاده از تصاویر ماهواره ای سنجنده مودیس روند تغییرات شاخص نرمال شده پوشش گیاهی (NDVI) در ماه های نوامبر تا می سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۰ در کشت مرتع و اراضی دیم حوضه آبریز نیشابور بررسی شد. به منظور پایش دقیق تر خشکسالی، شاخص بارش استاندارد (SPI) و شاخص وضعیت پوشش گیاهی (VCI) محاسبه و کلاس خشکسالی براساس هر دو شاخص مذکور تعیین شد. نتایج نشان داد که بیشترین ضرایب همبستگی میان شاخص NDVI و مقادیر بارندگی برای بارش های با تاخیر زمانی شش ماهه به دست آمده، گرچه بیشترین افزایش ضریب همبستگی برای گذر از باران یک ماهه به دو ماهه دیده شد (افزایش از ۰۶۸/۰ به ۵۴۷/۰). کمترین و بیشترین ضرایب همبستگی مذکور در طی این ۱۰ سال به ترتیب صفر و ۷۳/۰ در اراضی مرتع و صفر و ۷۱/۰ در اراضی دیم به دست آمد. مقایسه نتایج دو شاخص SPI و VCI در کلاس بندی خشکسالی نشان داد که شاخص SPI نمی تواند به صورت تمام و کمال بیان گر وضعیت خشکسالی کشاورزی باشد. کمترین و بیشترین ضرایب همبستگی میان شاخص VCI و SPI در بازه های زمانی یک، سه، شش، نه و ۱۲ ماهه به ترتیب (۰-۲۳/۰)، (۰۴/۰-۸/۰)، (۰۰۱/۰-۶۶/۰)، (۰-۵۷/۰) و (۱۵/۰-۸۳/۰) به دست آمده اند. بررسی ضرایب همبستگی میان شاخص VCI و SPI نشان داد که کمترین ضرایب همبستگی (۰۰۱/۰) برای SPI در بازه زمانی یک ماهه به وقوع پیوسته است.

بارش استاندارد, تصاویر ماهواره ای, خشکسالی کشاورزی, شاخصه های خشکسالی, نیشابور