حلیمه پیری - مربی عضو هیئت علمی دانشگاه زابل پژوهشکده تالاب بین المللی هامون
حیدر بامری - دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی

آب در طبیعت نه تنها بعنوان مایه حیات و بقاء انسان قلمداد شده، بلکه بعنوان یکی از عوامل مهم توسعه وشهرنشینی و تمدن در قرون مختلف مطرح بوده است. نقش حیاتی آب در توسعه تمدنها بر کسی پوشیده نیست وبی سبب نیست که سازمان ملل متحد )یونسکو( در سال 5691 دهه 5691 را بعنوان دهه آب نامیده است. بارها و بارها در رسانه های گروهی جنگ آینده را بر سر دستیابی به منابع آبی مطرح کرده اند. شاید آنروزی که این مسائل بیانمی شد چندان جدی تلقی نمی گردید ولی امروزه همه ما بوضوح این قضیه را در همه جا از جمله در سیستان و بلوچستان حس می کنیم. کاهش آب ورودی هیرمند از چند میلیارد مترمکعب در سال به 921 میلیون که آنهم بدلیلخشکسالی در کمتر سالی تحقق می یابد منطقه را دچار بحران کمبود آب نموده است. خشک شدن هامونها علاوه بر بحران کم آبی منطقه را دچار بحران های زیادی نموده است. خشک شدن هامونها علاوه بر بحران، منطقه را دچار ضایعات زیست محیطی نیز نموده است. یکصدوپنجاه گونه جانوری و حدود 541 گونه گیاهی در منطقه محو گردیده اند و این مسئله برای جمعیت زیادی از ساکنین حریمهامونها در ایران و افغانستان بحران مالی و اقتصادی بوجود آورده است. با توجه به اهمیت منطقه سیستان در جنوبشرق کشور و وابستگی حیات آن با آورد آب از رودخانه هیرمند و نقش رود هیرمند بدلیل موقعیت خاص جغرافیایی و حجم آبهای جاری آن در ساختار سرزمینی دشت سیستان و استمرار حیات آن، در نظر گرفتن پدافند غیرعامل جهتحفظ تاسیسات آبی و منابع آبی دشت بسیار با اهمیت است. بعبارت دیگر حیات در سیستان به جریانات آبهای جاری این رود متکی است. نوسانات آن که متاثر از مقادیر و نوع ریز ش های جوی حوضه بزرگ آن است، در تولیدات زراعی ودامی که تضمین کننده معیشت و اقتصاد دشت است، تاثیر گذار می باشد. نهایتا در بقاء و مهاجرت ساکنین آن تاثیر دوسویه دارد. بطوریکه در شرایط نرمال و ترسالی موجب افزایش تولیدات و رونق اقتصادی و بازگشت مهاجرین بهمنطقه گردیده و در شرایط طغیانی و یا برعکس خشکسالی، موجبات نزول آن و رکود اقتصاد و ترک منطقه می شود.لذا توسعه و برنامه ریزی به منظور حفظ منابع آب، بخصوص در منطقه خشک و بیابانی سیستان و بلوچستان از واجبات و الزاماتی است که باید توسط مدیران در نظر گرفته شود. توسعه منابع آب منطقه از طریق احداث سدها،جلوگیری از کاهش تلفات آب بخصوص تبخیر و تعرق و برنامه ریزی جهت حفظ منابع طبیعی استان از مسائلی است که حتما باید مورد توجه قرار گیرد