رویارویی خشت و کشت برای تصرف اراضی کشاورزی در استان فارس

در سال­های اخیر احداث و توسعه کوره های آجرپزی بر روی اراضی کشاورزی همچون سایر موارد تغییر کاربری اراضی کشاورزی، نگرانی­های جدی را در سطح ملی بوجود آورده است. در عین حال داده ها و اطلاعات مستند کافی در مورد شدت عمل، پی­آمدها و تهدیدهای حاصل از این نوع تغییر کاربری اراضی در دسترس نیست. در این تحقیق، پراکنش جغرافیائی و قابلیت اراضی تبدیل شده به کوره های آجرپزی در دو دشت مهم کشاورزی مرودشت و کوار در استان فارس تعیین و اثرات این تغییر کاربری اراضی کشاورزی بر روی تولید و مسائل اجتماعی و زیست محیطی آن مورد بررسی قرار گرفت. پراکنش جغرافیائی و روند گسترش زمانی کوره­های آجرپزی بصورت نقشه رقومی با استفاده از لایه­های اطلاعاتی شامل تصاویر دریافتی از گوگل ارت(Google Earth)  و عکس­های هوائی سال­های مرجع تعیین شد. برای تعیین قابلیت کاربری اراضی برای کشاورزی، از داده­های حاصل از تشریح مورفولوژیکی و تجزیه آزمایشگاهی نمونه­های خاک نیمرخ­های مطالعاتی در دو دشت مورد مطالعه استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها در سیستم اطلاعات جغرافیائی (Arc GIS) انجام شد. مساحت فعلی اشغال شده توسط کوره­های آجرپزی پس از چهار دهه فعالیت در دشت مرودشت ۵۶۰ و در دشت کوار ۷۴۰ هکتار می­باشد. این ارقام به ترتیب یک افزایش ۳ و ۸ برابری را نسبت به سال ۱۳۷۲ در این دو دشت نشان می­دهد. افزایش سطح در دشت مرودشت بیشتر مربوط به خاکبرداری های انجام شده بین کوره­های قدیمی و در دشت کوار به دلیل بلعیدن بخش­های جدیدی از اراضی کشاورزی در مرکز و شمال این دشت است. اراضی تغییر کاربری یافته دارای خصوصیات مناسب برای کشاورزی بوده و در سیستم طبقه بندی ارضی، غالبا در کلاس IIS قرار می­گیرند. روند کنونی تغییرات نشان می­دهد در آینده نزدیک مساحت بیشتری از اراضی مستعد دشت­های مورد مطالعه از چرخه تولید خارج شده و علاوه بر تهدید جدی برای پایداری تولید، مشکلات عمده­ای را به لحاظ اجتماعی و زیست محیطی در این مناطق بوجود خواهد آورد.

Keywords:

تغییر کاربری اراضی , کوره پزخانه ها , قابلیت اراضی , محیط زیست , سیستم های اطلاعات جغرافیائی , استان فارس