احمد فرشبافیان - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز
محمد طاهری خسروشاهی - دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز

میرزا محمدرضا چلبی تبریزی؛ از سخنوران ایران و از فارسی گویان توانای آذربایجان در سده یازدهم هجری و از مصاحبان و دوستان صائب تبریزی است. تذکره های عصر صفوی، عمدتا اطلاعات یکسان، پراکنده، آشفته و غیرمنسجمی درباره صاحب ترجمه به دست می دهند. همین قدر دانسته است که او به عنوان یکی از فارسی گویان آذربایجان در عصر صفوی، همچون بسیاری از سخنوران همروزگار خود، رحل اقامت در دیار هندوستان افکنده و در آن دیار قرابتی با دربار ذوالفقارخان؛ حاکم دست نشانده گورکانیان هند در قندهار به هم رسانیده است. تنها اثر باقیمانده از این سخنور گمنام آذربایجان، دیوان اشعار او شامل ۴۸۳ غزل، ۹۴ رباعی، ۵۰ تک بیت و یک قایده است که تاکنون اقدامی برای تصحیح آنها صورت نگرفته است. باید گفت آثار گویندگان شعر فارسی، به دلیل دامنه وسیع و کارکرد گسترده آن، در طول زمان های مختلف، دچار تغییر شده است. یکی از این آثار ارزشمند، دیوان اشعار چلبی تبریزی است. از مجموعه اشعار چلبی، چهار نسخه خطی در کتابخانه ملی ایران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه آیت الله العظمی گلپایگانی قم و نسخه انستیتوی آثار خیی تاجیکستان موجود است. همچنین جنگ خطی سفینه صائب متضمن تعدادی از سروده های پراکنده این شاعر است. معرفی احوال و آثار این شاعر گمنام شعر فارسی به جامعه ادبی و شناساندن نسخه های خطی موجود از دیوان اشعار او، به همراه بررسی و تبیین مختصات سبکی و ویژگی های زبانی و ادبی شاعر و ارائه شواهدی از نشانه های سبک هندی در آثار او، مهمترین رسالت این پژوهش تلقی می شود.

شعر دوره صفوی، چلبی تبریزی، سبک شعری، نسخه خطی، تصحیح.