کامران گنجی - کارشناس ارشد آب و سازه های هیدرولیکی، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، سمنان، ایران
سعید قره چلو - استادیار گروه نقشه برداری، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، سمنان، ایران
احمد احمدی - دانشیار گروه مهندسی آب و محیط زیست، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، سمنان، ایران

هدف از تحقیق حاضر بررسی معیارهای موثر در سیل خیزی رودخانه گرگانرود در محدوده شهرستان آق قلا است. پنج معیار کلی و ۱۸ زیرمعیار فرعی موثر در ایجاد سیلاب رودخانه گرگانرود و شهرستان آق قلا، شناسایی و با روش سلسله مراتبی AHP معیارها و زیرمعیارها وزن دهی شده و لایه های آن ها در نرم افزار ArcMap همپوشانی و نقشه خطر سیل شهرستان آق قلا تهیه شد. معیارهای توپوگرافی و مورفولوژی به ترتیب با اوزان ۳۵۳/۰ و ۳۳۳/۰ بیشترین تاثیر در به وجود آمدن سیلاب را داشتند. ۱۹/۱۴ درصد از مساحت شهرستان آق قلا در پهنه خطر خیلی کم (مناطق غربی و جنوبی شهرستان با توجه به توپوگرافی مناسب و دور بودن از حریم رودخانه)، ۱/۱۸ درصد در پهنه خطرکم (شمال غرب شهرستان با توجه به وجود مناطق باتلاقی و شوره زار)، ۹۵/۱۱ درصد در پهنه خطرمتوسط (شمال شهرستان با توجه به باتلاقی و تپه ماهوری بودن منطقه و جنوب شهرستان)، ۶۶/۲۹ درصد در پهنه خطرزیاد (جنوب شرق شهرستان به دلیل نزدیکی به رودخانه گرگانرود و زیرشاخه های رودخانه قره سو و غرب شهرستان به دلیل شرایط نامناسب مورفولوژی و شیب بسیارکم بستر رودخانه) و ۱/۲۶ درصد از شهرستان آق قلا در پهنه خطر خیلی زیاد (مرکز شهرستان و اطراف رودخانه گرگانرود با توجه به وضعیت توپوگرافی و مورفولوژی رودخانه) قرار دارند. دیواره سازی و تثبیت قوس خارجی پیچانرودها در محدوده روستاهای سلاق یلقی تا قانقرمه، لایروبی رودخانه در نزدیکی پل ها، تغییر کاربری اراضی متجاوز به حریم رودخانه، لایروبی و بسترسازی مناسب در محدوده شهری رودخانه گرگانرود و زهکشی و کانال کشی مناسب با شرایط توپوگرافی مناطق مرکزی شهرستان از اقداماتی است که به کاهش خطر سیل در شهرستان آق قلا کمک می نماید.

آق قلا, نقشه خطر سیلاب, رودخانه گرگانرود, AHP, GIS