عبدالکریم رستمی - دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی،واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران
علی الهامی - استادیار تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
حسین خسروی - استادیار گروه معارف، دانشکده علوم انسانی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران

هنر و تمدن اسلامی از آغاز  پیدایش تا عصر حاضر تحت تاثیر عوامل مختلفی تکوین یافته است. در این میان ایرانیان نیز سهم بسزایی در این مسئله داشته­اند. پس از فتح ایران، بستر مناسبی برای استفاده از تجارب دیوانی ایرانیان که از تجربه و سابقه تمدنی ممتازی در ملکداری و امور دیوانی برخوردار بودند، فراهم آمد. نقش دبیران ایرانی در دیوانسالاری عصر عباسی به درستی تبیین نشده است. دبیران ایرانی نه تنها پیش از عربی­سازی دیوانسالاری اسلامی، مجریان و مدیران تشکیلات اداری و مالی دستگاه حکومتی بودند؛ بلکه نقش اصلی و اساسی را نیز در مرحله  گذار از دیوانسالاری بومی به دیوانسالاری عربی بازی کردند. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده­های منابع کتابخانه­ای انجام شده است. یافته­های پژوهش حاکی از این است که هنر و تمدن ایرانی و دبیران ایرانی در فرازمندی دیوانسالاری در تمدن اسلامی عصر عباسی، نقش مهمی داشته­اند. پایه­های دیوانسالاری اسلامی از آغاز تاسیس تا مراحل تکمیلی و تکاملی آن توسط دبیران ایرانی و با اتکاء به میراث دیوانی ایران ساسانی گذاشته شد. ایرانیان با انتقال داده های تمدنی و هنری، نقش مهمی در هویت­بخشی به هنر و تمدن در عصر عباسی بر عهده داشته­اند.اهداف پژوهشتبیین سهم دیوانسالاری ایرانی، بر تکامل و پیدایش نهاد دربار و دیوان در خلافت عباسی.تبیین نقش ایرانیان در پیشرفت هنر در عصر عباسی.سوالات پژوهشسهم ایرانیان در توسعه و تحکیم تشکیلات و دیوانسالاری در خلافت عباسی چیست؟نقش ایرانیان در پیشرفت هنر در عصر عباسیان چگونه بوده است؟

دیوان سالاری اسلامی, دیوانسالاری ایر انی, دبیران ایرانی, هنر و تمدن اسلامی