حسین ملکی نژاد - دانشگاه یزد، دانشگاه منابع طبیعی (عضو هیات علمی)

بررسی آمار نشان میدهد که از حجم 83 میلیارد متر مکعبی آب مصرفی در بخش کشاورزی با توجه به راندمان 35 درصدی آبیاری تنها حدود 29 میلیارد متر مکعب به مصرف حقیقی می رسد و 54 میلیارد متر مکعب دیگر که هزینه زیادی برای آن به مصرف رسیده است، تلف می گردد. هرچند که راندمان فوق با دیدی خوش بینانه ارائه شده و آمار ارقام حاصل از تحقیقات مختلف نشان میدهد که کمتر از این مقدار است. با توجه به رژیم نامنظم و پر نوسان بارندگی در مناطق خشک و نیمه خشک ایران وقوع خشکسالی های ضعیف تا شدید در این مناطق طبیعی است، از این برای رسیدن به توسعه پایدار و مقابله با کمبود آب و خشکسالی استفاده از روشهای آبیاری مناسب با راندمان بالاتر امری اجتناب ناپذیر است از میا روشها و تکنیکهای افزایش کارایی مصرف آب، بهینه سازی کم آبیاری و آبیاری زیر زمینی (زیر سطحی) ازجایگاه خاصی برخوردار است. یافته های علمی نشان می دهد که رابطه بین تبخیر و تعرق و عمق آب آبیاری خطی است در حالیکه رابطه بین عمق آبیاری و عملکرد محصول در تمامی دامنه تغییرات آن خطی نیست. ودر عمق های آبیاری کمتر از 50 درصد آبیاری کامل خطی و در عمقهای بیش از آن غیر خطی است و بصورت منحنی در می اید. بنابراین باید با اعمال تکنیک کم آبیاری از جمله طولانی کردن دور ابیاری ، کاهش عمق آبیاری در هر نوبت ، تلفیق این دو ، حذف آبیاری در یکی از مراحل شد که گیاه حساسیت کمتری به کم آبی دارد و آبیاری شیاری یک در میان کارایی مصرف آب و سود حاصله را به حداکثر رساند. آبیاری زیر زمینی که درسالهای اخیر رواج یافته نیز از روشهایی است که راندمان بسیار بالاتری نسبت به روشهای دیگر دارد. استفاده ازلوله های سفالی و یا کوزه بعنوان نشت کننده با توجه به ارزان و در دسترس بودن آن، در مناطق خشک و نیمه خشک بسیار مناسب است. در تحقیقی که توسط نگارنده در یزد بعمل آمد. این نتیجه حاصل شد که در مقایسه با آبیاری جوی و پشته ای (نشتی) میزان مصرف آب در گیاه هندوانه و خیار در روش آبیاری زیر سطحی کوزه ای به یک چهارم تقلیل یافت در صورتیکه عملکرد محصول نیز افزایش ده درصدی داشت. در این مقاله سعی شده است با توجه به آمار و ارقام و نتایج حاصل از تحقیقات مختلف ، اهمیت تکنیک کم آبیاری و آبیاری زیر زمینی را بیشتر روشن نموده تا بتوان در مواقع خشکسالی از خسارات احتمالی تا مقدار زیادی جلوگیری کرد.

آبیاری زیر زمینی ، آبیاری زیر سطحی ، کم آبیاری ، راندمان آبیاری ، خشکسالی