دین از منظر ویلیام جیمز و نقد آن

دین« کلمه ای عربی است که در زبان هایی مانند عبری و آرامی به کار رفته و به معنای قضاوت و جزا آمده است مانند»یوم الدین« و همچنین به تعاریف متفاوتی از دین در سنت های مختلفی چون اسلام، مسیحیت و ... اشاره شده است. روان شناسی دین، به بررسی پدیده دینداری از منظر روان شناختی میپردازد و درصدد توصیف و تبیین زمینه ها و عوامل دینداری، تجزیه و تحلیل دینداری، سنجش دینداری و بیان آثار و پیامدهای آن در حیات فردی و اجتماعی است. روان شناسی دین به معنای دقیق کلمه عبارت است از: »استفاده نظامدار از نظریه ها و روش های روان شناختی در زمینه سنت های دینی، تجارب، نگرش ها و رفتارهای مرتبط با آن سنت ها از سوی افراد) «ولف،۲۰۰۱،ص.(۱۵ هرچند تاریخچه رسمی پیدایش روان شناسی دین به اواخر قرن نوزدهم- تقریبا مقارن ایجاد روان شناسی علمی می رسد اما تاملات روان شناختی در باره دینداری انسان، سابقه ای دیرینه دارد. در دوره جدید، پیشینه روان شناسی دین را به طور عمده در سه سنت انگلیسی-آمریکایی، آلمانی و فرانسوی قابل پیگیری می یابیم. در این میان دیدگاه های ویلیام جیمز که از بنیان گذاران مباحث روان شناسی دین، به ویژه تجربه دینی است، ارزش مضاعف می یابد. بی تردید دیدگاه جیمز درباره دین و تحلیل های روان شناختی وی درباره پدیدار های دینی، از اندیشه های فلسفی وی درباره پراگماتیسم سرچشمه میگیرد. از دیدگاه جیمز سرچشمه عمیق تر دین، احساس است. جیمز هم تجارب عرفانی را از مقوله احساسات و عواطف می شمرد و هم آنها را دارای حیث معرفتی میداند؛ اما معرفت مورد نظر وی که در متن تجربه حاضر است، معرفتی بدون وساطت مفاهیم است.

Keywords:

دین , تعریف دین , سنت های دینی , پراگماتیسم , تجربه دینی