محمود زراعت پیشه - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی
قاسمعلی کوچنانی - دانشیار

واژه «حمل»، با توجه به دو مولفه اتحاد و تغایر، در برخورد با مهمانان ناخوانده ای همچون گزاره های طبیعیه و گزاره های مبتنی بر حمل اولی ذاتی دستخوش تغییراتی معنایی شده است که بر این اساس می توان سه دوره مجزا را از هم بازشناخت: ۱. دوره ای که در آن «ما به الاتحاد» در خارج و «ما به التغایر» در ذهن است؛ ۲. دوره ای که در آن ما به الاتحاد، علاوه بر خارج، می تواند در ذهن نیز باشد و «ما به التغایر» نیز به سطح فراتر ذهن و یا ذهن دیگر عزیمت کند؛ ۳. دوره ای که در آن ما به الاتحاد و ما به التغایر، علاوه بر منظر و ناظر، می توانند به ترتیب در ناظر و منظر قرار گیرند. بدون تفکیک این دوره ها نمی توان به درستی به بازخوانی نظریه تمایز حملین در آثار ملاصدرا پرداخت. در این مقاله ما به الاتحاد و ما به التغایر در سیری تاریخی تحلیل می شوند تا از این طریق، گوشه ای از ابهامات نظریه تمایز حملین زدوده شود.

حمل, حمل اولی ذاتی, حمل شایع صناعی, ما به الاتحاد, ما به التغایر