مجتبی ایمانی راستابی - agriculture science and natural resources university of sari
محمد حسینی نصر - agriculture science and natural resources university of sari
غلامعلی رنجبر - agriculture science and natural resources university of sari
مصطفی خوشحال سرمست - agriculture science and natural resources university of gorgan

مقدمه و هدف: لیلکی (Gleditschia caspica Desf.) یکی از گونه های درختی اندمیک جنگل های هیرکانی و جزء گونه ­های نادر در دنیا است. چرای بی­رویه، بهره­ برداری بیش از حد میوه برای تعلیف دام و عدم استقرار زادآوری در بوم ­سازگان طبیعی، لیلکی را در خطر انقراض قرار داده است. در این پژوهش، شرایط القا پینه و باززایی لیلکی ایرانی تحت تنظیم ­کننده­ های رشد مختلف مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش­ها: برای این منظور، ریزنمونه­ های ساقه، هیپوکوتیل و ریشه از دانهال­ های استریل حاصل از بذر تهیه گردید. برای القای پینه از محیط کشت MS حاوی اکسین­های IBA، NAA و ۲,۴-D در سطوح غلظتی (۰/۵، ۱/۵، ۳ و ۴ میلی گرم بر لیتر) و سیتوکنین­ های TDZ، ۲ip، BAP و Kin در غلظت­ های (۱/۰، ۵/۰ و ۱ میلی گرم در لیتر) استفاده گردید. برای باززایی از تنظیم­ کننده­ های رشد TDZ و ۲,۴-D در غلظت­ های ترکیبی ۰/۵، ۱ و ۲ میلی­گرم در لیتر در محیط کشت پایه MS استفاده شد. برای ریشه ­زایی از محیط کشت نیم غلظت MS حاوی IBA با غلظت یک میلی­ گرم در لیتر استفاده شد. مشخصه های درصد پینه­ زایی، وزن تر و خشک، مساحت بزرگترین سطح مقطع پینه، رنگ و نوع پینه و منحنی رشد پینه­ ها مورد مقایسه قرار گرفتند. همچنین درصد پرآوری مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ ها: نتایج نشان داد که اثر ریزنمونه و نوع تنظیم­ کننده ­های رشد در سطح ۹۹ درصد بر درصد پینه ­زایی دارای تفاوت معنی­ داری هستند. درصد پینه ­زایی در ریزنمونه ساقه به مراتب بیشتر از هیپوکوتیل و ریشه بود. اثر تنظیم ­کننده ­های رشد مختلف بر تمامی مشخصه ­های پینه ساقه دارای تفاوت معنی ­دار در سطح ۹۹ درصد بود. نتایج نشان داد که در بین اکسین­ های مورد مطالعه ۲,۴-D بیشترین و IBA کمترین درصد پینه­ زایی را داشته است. همچنین در بین سیتوکنین­ های مورد مطالعه، Kin کمترین و TDZ بیشترین درصد پینه ­زایی را از خود نشان داد. منحنی رشد وزن تر و خشک پینه نیز نشان از بالا بودن عملکرد رشد پینه در ۲,۴-D نسبت به دیگر تنظیم­ کننده ­های رشد داشت. نتایج باززایی نشان داد که میانگین شاخساره­ های نابجا تشکیل شده روی پینه و تعداد شاخه در هر تک پینه به­ طور قابل توجهی تحت تاثیر ترکیبات تنظیم ­کننده ­های رشد است (P˂ ۰.۵). نتیجه ­گیری: به­ طور کلی مطابق نتایج به ­دست آمده پیشنهاد می­ شود که برای باززایی غیرمستقیم لیلکی از محیط کشت MS حاوی ۰/۵ میلی­ گرم بر لیتر TDZ و ۵/۰ میلی­گرم بر لیتر ۲,۴-D استفاده شود.

Auxin, Endemic, Cytokinin, Callus induction, In vitro., اکسین, پینه زایی, سیتوکنین, کشت بافت, لیلکی ایرانی