ارزیابی بوم شناختی رودخانه تجن با استفاده از گروه های تغذیه ای بزرگ بی مهرگان کف زی و شاخص های زیستی

  یکی از روش های مناسب جهت تعیین سلامت و تاثیر فعالیت های انسانی بر کاهش کیفیت رودخانه ها، ارزیابی آن ها با استفاده از جمعیت بزرگ بی مهرگان کف زی می باشد. رودخانه تجن یکی از رودخانههای حوضه جنوبی خزر است که به دریای خزر میریزد. نمونه برداری بزرگ بی مهرگان کف زی با استفاده از دستگاه سوربر (با ابعاد۴۰×۴۰ سانتی متر و چشمه تور ۱۰۰ میکرون) در فواصل ۴۵ روز از مرداد ۱۳۸۹ تا اردیبهشت ۱۳۹۰ در ۵ ایستگاه مطالعاتی با ۳ تکرار و در مسیر ۵۰ کیلومتری از رودخانه تجن انجام شد. نمونه های جمع آوری شده توسط فرمالین ۴% تثبیت و به آزمایشگاه منتقل، جداسازی، شناسایی و شمارش گردیدند. نتایج حاصل از بررسی گروه های تغذیه ای نشان داد که جمعیت بزرگ بی مهرگان کف زی در منطقه مورد مطالعه شامل ۶ گروه تغذیه ای Collector-gathering ، Collector-filtering ، Predator ، Collector-gathering /Scraper ، Predator / Collector-gathering ، Scraper م ی باشند. در این بررسی گروه های تغذیه ای Collector-gathering ، Collector-filtering و Collector-gathering / Scraper بیشترین فراوانی را نشان دادند. در ایستگاه های با آلودگی کم، گروه Collector-filtering و با آلودگی زیاد گروه Collector-gathering دارای بیشترین فراوانی بودند. در بررسی حاضر سنجه های ساختار جمعیتی شامل فراوانی کل، غنای EPT ، درصد EPT ، نسبت EPT به CHIR محاسبه شدند. مقادیر تنوع گونه ای، غنای گونه ای و یکنواختی با استفاده از شاخص های شانن – وینر، مارگالف و جاکارد محاسبه شدند. شاخص زیستی هیلسنهوف برای ایستگاه ۱ (۴/۲۹) کمترین و برای ایستگاه ۵ (۵/۵۷) بیشترین و شاخص زیستی BMWP/ASPT برای ایستگاه ۱ (۴/۵۱) بیشترین و برای ایستگاه ۵ (۳/۲۵) کمترین مقدار را در بین ایستگاه های مطالعاتی نشان دادند. نتایج نشان داد که در ایستگاه های ۲، ۳ و ۵ که در پایین دست مزارع پرورش ماهی و کارخانه چوب و کاغذ قرار دارند و پساب مزارع وارد رودخانه میشود کیفیت آب تغییر یافته و تنوع و درصد فراوانی خانواده های حساس به آلودگی کاهش و گروه های مقاوم افزایش یافته است. از آن رو براساس این مطالعه میتوان بیان کرد استفاده از بزرگ بی مهرگان کفزی به عنوان شاخص زیستی برای ارزیابی کفیت آب روشی مطلوب می باشد.

Keywords:

River pollution , Macro-invertebrates , Biomonitoring , Effluent , Hilsenhoff index , آلودگی رودخانه , بزرگ بی مهرگان , پایش زیستی , پساب , شاخص هیلسنهوف