احمد علیجانپور
عباس بانج شفیعی
عتیقه اصغری

گونه زغال اخته از گونه های بومی جنگل های ارسباران است که در حاشیه جنگل و در توده های با تاج پوشش باز به صورت خودرو رویش داشته و دارای وسعت انتشار نسبتا محدود است. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر عوامل محیطی مانند جهت دامنه، اقلیم (درجه حرارت، بارندگی) و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر پهنای دوایر رویشی گونه زغال اخته بود. به این منظور ۴۸ پایه زغال اخته در چهار جهت اصلی جغرافیایی (۱۲ پایه در هر جهت) انتخاب شده و یک دیسک به ضخامت ۲ سانتی متر از ارتفاع ۱۰ سانتی متری پایه ها تهیه شد. برای بررسی وضعیت خاک در هر جهت جغرافیایی، در مجاورت پایه ای که دیسک از آن تهیه گردید، یک نمونه خاک از عمق صفر تا ۳۰ سانتی متری و در کل ۴۸ نمونه خاک برداشت گردید. پس از اسکن کردن مقطع دیسک ها، پهنای دوایر سالیانه با استفاده از نرم افزار Image-j اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بین میانگین پهنای دوایر رویشی در جهت های مختلف اختلاف معنی دار وجود دارد (۰۵/۰=α). به طوری که جهت شرقی دارای بیشترین پهنای دوایر سالیانه (۳۴/۱ میلی متر) نسبت به جهات دیگر است. هم چنین در جهت های شمالی و شرقی بین پهنای دوایر سالیانه و درجه حرارت و در جهت جنوبی بین پهنای دوایر و بارندگی هم بستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. مطالعات خاک شناسی نیز نشان داد، درصد کربنات کلسیم (۸/۲۸)، ، درصد رس (۴۵)، آمونیم(mg/kg ۳/۵۷)، نیترات (mg/kg ۱۲) و کلسیم تبادلی (cmol/kg ۹/۲۲) در جهت شرقی به طور معنی داری بیشتر از سایر جهت ها بود. بنابراین پیشنهاد می گردد، جهت احیا توده های جنگلی تخریب شده منطقه ارسباران از زغال اخته به عنوان یک گونه چند منظوره در دامنه های شرقی استفاده شود.

Arasbaran, precipitation, Annual ring width, Aspect, Forest soil, Temperature, Cornellian cherry., ارسباران, بارندگی, پهنای دوایر سالیانه, جهت, خاک جنگل, دما, زغال اخته