الهام حیدرزاده - دانشجوی دکتری حقوق محیط زیست دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی،واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
احمد وروایی - استادیار دانشکده علوم انتظامی تهران (امین). (مسوول مکاتبات)
منصور پورنوری - استادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران.
ناصر قاسمی - استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران.

در این مقاله تلاش شده است تا با استناد به عرف بین المللی در زمینه الزامات و مسئولیت های موجود در راستای مهار ریزگردها، به بررسی اقدامات مورد نظر در سطح منطقه خاورمیانه پرداخته شود. در این مقاله الزامات حقوقی و آیین نامه های موجود در زمینه مقابله با آلودگی های دوربرد و فرامرزی (همچون اصل احتیاط و اصولی مشابه)، در کنار نمونه هایی از تعهد نامه ها و تفاهم نامه های تصویب شده بین المللی مورد مطالعه قرار گرفته، و با توجه به مشکلات موجود در منطقه خاورمیانه، اصول و الزامات موجود در تعهدها و تفاهم نامه های تصویب شده در این منطقه ، به روش توصیفی–تحلیلی با رویکرد تطبیقی مورد واکاوی قرار گرفته است. در پایان نگارنده با توجه به موقعیت زیست محیطی منطقه ، پیشنهادهایی در زمینه کمی و کاستی های موجود در تعهدها و تفاهم نامه های منطقه ای، مطرح شده است. مسلما تدوین اصول یک کنوانسیون منطقه ای برای پیش گیری و مهار پدیده گردوغبار آن هم با استفاده از تجربه موفق کشورهای آسیای جنوب شرقی، نه تنها از نظر کارکردی اهمیت دارد، بلکه از نظر حقوقی نیز راهگشا برای موقعیت های بحرانی است. بهره گیری از تعهدات قراردادی در تدوین کنوانسیون های منطقه ای برای مقابله با پدیده ریزگردها، کارائی و قوت اجرائی بیشتری نسبت به تعهدات عرفی خواهد داشت. ضرورت اتخاذ تدابیر قضایی، قانونی و اجرایی در سطح منطقه ای؛ شامل اجرای سیاست های ممنوعیت تغییر کاربری اراضی جنگلی، تالابی و رودخانه ای؛ و پیش نویس طرح اجرایی همکاری چند جانبه میان کشورهای منطقه برای مقابله با ریزگردها از اقدامات پیشنهادی می باشد. علی رغم تلاش های سازمان های بین المللی محیط زیست؛ نتایج این پژوهش نشان می دهد بدون وجود یک کنوانسیون منطقه ای در جهت مهار ریزگردها و دیگر بحران های زیست محیطی امکان حل مسئله وجود نخواهد داشت.  

آلودگی های فرامرزی, ریزگرد, خاورمیانه, تفاهم منطقه