امید بهمنی - استادیار، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بوعلی سینا، همدان. (مسوول مکاتبات)
عادل زالی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه بوعلی سینا، همدان.

زمینه و هدف: میزان نیترات در آب زیرزمینی دشت کبودرآهنگ که مهمترین منبع تامین آب شرب و کشاورزی در منطقه است در حال افزایش است. گرایش کشاورزان این منطقه به استفاده از انواع کودهای حیوانی و شیمیایی، باعث افزایش میزان نیترات آب زیرزمینی شده است. هدف از انجام این تحقیق، تعیین مناسب­ترین روش زمین­آمار جهت بررسی تغییرات مکانی نیترات و هدایت الکتریکی آب زیرزمینی دشت کبودرآهنگ می­باشد. روش بررسی: روند تغییرات نیترات و هدایت الکتریکی آب زیرزمینی به ترتیب در ۴۱ و ۱۵۲ حلقه چاه با استفاده از نرم­افزار MNITAB۱۶.۲ بررسی شد و با نرم­افزار ARCGIS۹.۳ مناسب­ترین روش زمین­آمار تعیین گردید. از روش­های زمین­آمار کریجینگ معمولی (OK)، کریجینگ ساده (SK) و روش­های معین، عکس فاصله IDW، تابع شعاعی RBF، تخمینگر عامGPI  و تخمینگر موضعی (LPI) جهت پهنه­بندی نیترات و هدایت الکتریکی آب زیرزمینی استفاده گردید. یافته ها: بهترین روش برای تهیه نقشه هدایت الکتریکی روش RBF با ۰۷/۸۳۷RMSE=، ۰۱/۵۴۸MAE= و۸۴۱/۰R= و روش کریجینگ ساده با ۶۸/۹۰۰RMSE=، ۸/۵۸۱MAE= و ۶۹۹/۰R= می­باشد و بهترین روش برای تهیه نقشه نیترات روش RBF با ۷۶/۳RMSE=، ۴۲/۲MAE= و ۳۵۱/۰R= و روش کریجینگ معمولی با ۸۶/۳RMSE=، ۵۱/۲MAE= و ۳۷۲/۰R= می­باشد. بحث و نتیجه گیری: بر اساس استاندارد کالیفرنیا، ۸ درصد از مساحت دشت، هدایت الکتریکی کمتر از ۷۰۰ میکروموس بر سانتی­متر، ۷۷ درصد بین ۷۰۰ – ۳۰۰۰ میکروموس بر سانتی­متر و ۱۵ درصد بالاتر از ۳۰۰۰ میکروموس بر سانتی­متر را دارا بودند و پراکندگی غلظت نیترات نشان داد که، ۵۷/۸۵ درصد از دشت کمتر از ۵ میلی گرم بر لیتر ، ۴۳/۱۴ درصد بین ۳۰ - ۵ میلی گرم بر لیتر بود و آلودگی شدید در منطقه وجود نداشت. بنابر الگوی پراکندگی مکانی مقدار بالای هدایت الکتریکی بیشتر در قسمت­های غربی و جنوب غربی دشت مشاهده شده است و آب زیرزمینی از نظر میزان نیترات در وضعیت مناسب می­باشد اما در قسمت­های جنوب و جنوب­غربی دشت بالاتر از حد استاندارد است.

نیترات, زمین آمار, EC, GIS و دشت کبودرآهنگ