حسن حاجی زاده اناری - استادیار دانشگاه فرهنگیان، مرکز آموزش عالی شهید بهشتی تهران

بی شک بدون درک و فهم نظری و علمی نمی توان به سادگی موضوعی را در قلمروی علوم بشری تبیین و تفسیر کرد. این که آیا اصول و قوانین مدارای اسلام برای کل اجتماع بشرقابل اجراء و سرایت است؟ سوال پژوهش را تشکیل می دهد. هدف این مقاله ارائه مدلی نظری از مدارا در چارچوب آموزه های اسلام است. به تبع، هر فرضیهای مبتنی بر یک یا چندین پاسخ است. نویسنده مقاله اصول مدارا (تسامح) در چارچوب آموزه های اسلامی (به عنوان جامع ترین اصول و قوانین برای اجتماع بشر) را مناسب ترین فرضیه برای پاسخ به سوال پژوهش دانست. گزیده ای از اصول مدارا در اسلام چنین است: اصل گفتگو گستری (گفتگوی توام با عطوفت، گفتگوی مبتنی بر اعتماد متقابل، صعه صدر در گفتگو، استفاده از کلام سلیس و روان در گفتگو، گفتگو مبتنی بر اقامه دلیل، گفتگوی مبتنی بر انعطاف پذیری، پرداختن به موضوعت مشترک در گفتگو)، روش های بخشایش در حین قدرت، تعصب گریزی، تحمل آراء مخالف، احترام متقابل، تنش زدایی و اصول عقلانیت (عقلانیت معتدل، دوری جمود و تحجر، دوری از ذهنیت اسیر، پاس داشتن حرمت یکدیگر و داشتن حسن ظن). شایسته یادآوری است که حصول شرایط مدارا در این اصول [از اسلام نسخهای عمومی برای تمامی سازمان و نهادهای اجتماعی بشر است، که مدارس (به طور خاص) به دلیل اهمیتی که در تعلیم و تربیت دارند، از مهمترین آنها ست. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای روش کیفی است. گردآوری داده ها نیز با استفاده از روش کتابخانه ای انجام گرفته است.

آموزه های اسلام، آموزش و پرورش، مدارا، مدرسه