فاطمه حکیما - دانش آموخته دکتری ادبیات عرفانی، استاد دانشگاه فرهنگیان قزوین

استعاره های مفهومی به مثابه ابزاری برای درک و شناخت مفاهیم انتزاعی اند؛ از اینرو، از مهمترین روشها برای بیان تجارب عرفانی محسوب میشوند. موضوع پژوهش پیشرو، تحلیل شناختی وحدت در حدیقه الحقیقه براساسطرحواره های تصوری است و هدف آن نشاندادن سازوکارهای مفهوم سازی تجربه وحدت است که بر مبنای طرحواره حجمی تبیین میشود. روش در این پژوهش، اسنادی و کتابخانه ای است. براین اساس، بعد از تنظیم چارچوب نظری، وحدت و راه های دستیابی به آن از حدیقه الحقیقه استخراج شد. سپس، طرحواره های حرکتی و حجمی آن موردبررسی قرار گرفت. با بررسی طرحواره های حرکتی، معلوم شد، عارفان قائل به حرکت در هستیاند. انگاره بنیادین سالک به منزله مسافر،کافر به منزله مسافر،مسلمان به منزله مسافر،هستی به منزله مسافر نشان از حرکت کل کاینات به جانب مبدا اصلی دارد. عالم وحدت دایره وار است و حرکت و پیشروی در آن نه به صورت طولی؛ بلکه به صورت اشراقی است و هر سالکی در افق و مدار مخصوص خود شایسته دریافت فیوضات الهی است. طرحواره حجمی حق به منزله ظرف،تجرید به منزله ظرف،نشان از آن دارد، همه موجودات در ظرف حق جای گرفته اند خدا وجود مطلق است و ماسوی الله عدم و هیچند. همچنین، تجرید رساننده سالک به عالم وحدت است؛ زیرا چون ظرفی کثرات و دورنگیها را در خود حل کرده است.

سنایی غزنوی، حدیقه الحقیقه، توحید/ وحدت، تجرید، طرحواره های تصوری.