علیرضا امامی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
مریم شهامت قربانی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

در این مقاله زاویه دید داستان کوتاه منیرو روانی پور با عنوان «ما فقط از آینده میترسیم»با دیدگاهی زبان شناختی،بر اساس الگوی پیشنهادی سیمپسون) ۱۹۹۳ ( - که وجهیت در آن، نقش بسیار مهمی در شناخت دیدگاه گوینده وبه طور کلی بلاغت داستان دارد- بررسی شده است. نگارندگان مقاله در پی پاسخ به پرسشهایی از این دست هستند: در داستان کوتاه«ما فقط از آینده میترسیم»چه نوع وجهیتی )مثبت، منفی یا خنثی( غالب است و آیا راوی به آنچه میگوید مطمئن است یا درآن تردیددارد؛ ارتباط وجهیت و زاویه دید چیست؟نگرش، قضاوت وجهتگیری گوینده داستان به اتفاقات وشرایط چیست؟ برای اینکه دریابیم وجهیت داستان مثبت، منفی یا خنثی است، جملات داستان از لحاظ وجهیت مورد بررسی قرار گرفته است. داده ها نیز در این تحقیق بر اساس ابزارهای موجود در نظریه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. هدف پژوهش این است که نشان دهیم با استفاده از ابزارهای بیان وجهیت؛ مانند افعال وجهی، افعال کمکی وجهی و قیدهای وجهی میتوان به نگرش و قضاوت گوینده از شخصیتها و رخدادهای داستان پی برد و میزان قاطعیت، اطمینان و شفافیت عقیده راوی را در داستان ارزیابی کرد. با بررسی ابزارهای وجهی به کار رفته در تک تک جملات داستان، مشخص میشود، وجهیت منفی- که با استفاده از قیود ادراکی، قیود شناختی، اقعال واژگانی شناختی، افعال شناختی و افعال کمکی مشخص میشود- با ۵۲ بار تکرار بر وجهیت مثبت با ۵۹ بار تکرار- که با استفاده از جملات امر، جملات ارزیابی کننده، جملات بیان عقیده، جملات عام، جملات تمنایی و کلمات احساسی مشخص میشود- غلبه دارد. در چنین داستانی با راوی نامطمئنی مواجهیم که مردد، سردرگم و مغلوب داستان است و تردید، ابهام، محافظه کاری و سردرگمی اش از تفسیر رفتار و افکار شخصیت، در زبان داستان بازتاب پیدا کرده است.

وجهیت منفی، دیدگاه، راوی، سیمپسون، تحلیل زبانشناختی، بلاغت داستان