مریم حبیبیان - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
سیدابراهیم جعفری پطرودی - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

کلیله ودمنه از نمونه های برجسته نثر فنی فارسی است. کاربرد صنایع لفظی و معنوی و صور خیال از جمله تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه از ویژگیهای سبکی این کتاب است. در این بین، تشبیه به عنوان موثرترین ابزار تخیل نقش عمدهای در تصویرسازیهای این کتاب دارد. و نصرالله منشی هم از آن برای بیان هر چه بهتر مقصود و اندیشه خود کمک گرفته است. همانطور که میدانیم تمام اجزا موجود در یک سخن برای هر چه بیشتر هماهنگ شدن و ایجاد تناسب با موضوع سخن به کار گرفته میشوند و تشبیه در این بین یکی از جمله این اجزاست. در این پژوهش سعی نگارندگان بر آن بوده است که ساختار ارکان تشبیه و تناسب طرفین تشبیه یعنی مشبه و مشبه به با موضوع دو باب در کلیله ودمنه یعنی داستان دوستی کبوتر طوقدار و داستان پادشاه و برهمنان مورد بررسی قرار گیرد. نتیجه حاکی از آن است که میزان تناسب در داستان کبوتر طوقدار که بابی است با مضمون اخلاقی و اجتماعی و در دوستی و مجانست، نسبت به باب دیگر که داستانی است با مضمون سیاسی و در سیرت و تعلیم پادشاهان بیشتر است و این مساله خود میتواند نشان از توجه خاص نویسنده و تاکید او بر تفهیم هر چه بیشتر موضوعات اجتماعی در اثرش باشد تا موضوعات سیاسی.

کلیله ودمنه، ارکان تشبیه، تناسب، کبوتر طوقدار، پادشاه و برهمنان.