مرضیه اسماعیلی - کارشناسی ارشد صنایع دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر تهران. تهران، ایران

به تصویر کشیدن نقش مایه های انسانی در منسوجات ایرانی سابقه ای کهن داشته و بخش مهمی از تزئینات منسوجات ایران باستان، به ویژه در دوران هخامنشی و ساسانی، شامل پیکرههای انسانی بوده است. با روی کار آمدن اسلام و مطرح شدن ممنوعیت صورتگری در آثار هنری، خط به عنوان جایگزین نقوش انسانی و به عنوان تزئین غالب، تا اواخر قرن نهم هجری در منسوجات ایرانی به کار رفت. از اواخر قرن نهم هجری به ویژه در عهد صفوی، گرایش به سنت های تصویری ایران باستان مجددا افزایش یافته و پیکره نگاری در منسوجات به شیوه های گوناگون رواج می یابد. هدف مقاله حاضر، مطالعه نقش مایه های انسانی منسوجات صفوی و بررسی عوامل موثر بر رواج این گروه از تزئینات در هنر پارچه بافی دوره صفوی است. از این رو پاسخ به این پرسش ها مد نظر است: چه عواملی باعث شکل گرفتن این گروه از نقوش در منسوجات عصر صفوی شده است؟ و پارچه های حاوی نقوش انسانی از منظر سبک شناسی به چند گروه تقسیم می شود؟ روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده ومطالب به صورت مطالعات کتابخانه ای گردآوری شده است. با بررسی نمونه های موجود در موزه های داخل و خارج از ایران،مشخص شد که عواملی همچون سیاست های دوره صفوی، گرایش به هویت ملی و نزدیکی مکاتب نگارگری و پارچه بافی باعث رواج پیکره نگاری در منسوجات این دوره شده و نقش مایه های انسانی رایج در پارچه های صفوی از نظر محتوا، ترکیب بندی و شیوه اجرا به دو سبک مجزا قابل تقسیم است

هنر، پارچه بافی، نقوش انسانی، دوره صفوی