برآورد سهم طبیعی و انسان ساخت عناصر سنگین در رسوبات رودخانه جاجرود

در دهه گذشته ورود آلاینده ها با منشا انسانی مانند فلزات سنگین به داخل محیط های آبی به مقدار زیادی افزایش یافته است که به عنوان خطری جدی برای حیات ای محیط ها به شمار می آیند. بخش عمده ای از فلزات وارد شده به رودخانه ها توسط رسوبات بستر جذب خواهد شد . و بخش کمی توسط لیگاندها در ستون آب جذب میشود که این پروسه منجر به خود پالایی رودخانه ها نسبت به فلزات سنگین خواهد شد. این تحقیق با هدف بررسی و تعیین میزان غلظت عناصر سنگین Mn,V,Cd,Co,Pb,Zn,Cu در رسوبات سطحی رودخانه جاجرود در شش ایستگاه مطالعاتی در تابستان 1386 انجام گرفت . نمونه های رسوب به وسیله نمونه بردار ون ین گرب برداشت شده و پس از خشک نمودن و جداسازی ذرات کوچکتر از63 میکرون به منظور تعیین غلظت کل فلزات از روش هضم کامل و جهت مشخص نمودن بخش انسان ساخت و زمینی عناصر از روش تفکیک شیمیایی پنج مرحله ای استفاده شود. نهایتا برای اندازه گیری غلظت فلزات از دستگاه طیف سنج جذب اتمی استفاده شد. جهت بررسی موضوع و تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای آماری نظیر Explore و MVSP استفاده شد. نهایتاً توسط شاخص های ژئوشیمیایی مولر (Igeo) و کرباسی (Ipoll) و همچنین شاخص تجمع (EF) شدت آلودگی رودخانه جاجرود مشخص شد. نتایج حاصل نشان می دهد میانگین غلظت عناصر Fe,MN,V,Cd,Co,Pb,Zn,Cu به ترتیب 47%،78،77، 43، 31، 5، 101، 637، 4/3 میباشد Fe,Pb,Co,Cd به مراتب از میزان پوسته زمین و رسوبات جهانی بیشتر است . نتایج تفکیک شیمیایی بیانگر بالا بودن درصد عناصر Pb وMn در فاز انسانساخت می باشد که می تواند نگران کننده باشد و همچنین حضور نسبتاً زیاد Mn در فاز سولفیدی نشان دهنده تبدیل و تغییر اکسایش به احیا می باشد. نتایج شاخص ژئوشیمیایی مولر (Igeo) و شاخص ژئوشیمیایی کرباسی (Ipoll)بیانگر فاقد آلودگی و آلودگی کم بود. مقادیر EF به لحاظ منطقی امکانپذیر نیست و در نتیجه شاخص Ipoll که فرم تصحیح شده شاخص Igeo می باشد می تواند به عنوان شاخص برتر تعیین شدت آلودگی مورد استفاده قرار گیرد.

Keywords:

رسوب , عناصر , ژئوشیمی , جاجرود , Ipoll , EF