فاطمه حاجی رحیمی - دانش آموخته دکتری ادبیات حماسی دانشگاه قم
سلمان رحیمی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

در فلسفه اخلاق، معیار ارزش گذاری و سنجش افعال اخلاقی یکی از مباحث برجسته است. ایمانوئل کانت، فیسلوف آلمانی، معتقد است تنها فعلی واجد ارزش اخلاقی است که مطابق با تکلیف باشد و فاعل هیچ گونه انگیزه دیگری غیر از عمل به وظیفه نداشته باشد. برای فهم اینکه چه عملی مطابق با وظیفه است، باید به امر مطلق مراجعه کرد. مراد از امر مطلق که تمام وظایف اخلاقی ما را مشخص و معین می کند، این است که می گوید بنا بر آن قاعده‎ای عمل کنید که بتوانید هم زمان اراده کنید که آن قاعده، قانونی جهان شمول شود. کانت امر مطلق را حکم بدیهی عقل عملی می داند. از آنجا ‎که این امر مطلق است، احکام به دست آمده از آن نیز مطلق خواهد بود. رستم، شخصیت آرمانی شاهنامه در تمام عرصه‎های زندگی، هماره به انجام تکلیف و اجرای عدالت و داد توجه داشت و برای رسیدن به اهداف متعالی، از ابزارها و روش‎های غیر اخلاقی استفاده نکرد. با توجه به شاهنامه، گزاره‎های متعددی دال بر وظیفه‎گرایی اخلاق در مکتب اخلاقی رستم به چشم می‎خورد. نگارندگان در پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، به این نتیجه رسیده اند که شخصیت رستم با برخی از شاخص‎های مکتب وظیفه گرای اخلاقی کانت همسویی و ارتباط تنگاتنگ دارد؛ این شاخص‎ها عبارت اند از: تکالیف انسان نسبت به خود، تکلیف انسان نسبت به دیگران، تکالیفی که نسبت به طبقات خاص از افراد مطرح است.  

مکتب وظیفه گرایی, کانت, رستم, امر مطلق, عقل عملی