سهیلا محقق - دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش غنایی واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران دبیر آموزش و پرورش

برای اخلاق تعریف هایی ارائه شده است که هدف اصلی از آن دستیابی به موفقیت است. نقش اخلاق در زمینه رابطه با دیگران بسیار مهم است و به همین علت تعلیم هایی به انسان داده شده است که این تعلیم ها می تواند از جانب گروه خاصی از افراد جامعه از جمله شاعران و نویسندگان باشد. اخلاق از دیر باز و در عصرهای مختلف در ادبیات فارسی به خصوص در قصه های عامیانه جایگاه ویژه ای داشته است. «سمک عیار» از آثار ادبی قرن ششم، یکی از اینگونه داستان های بلند و حماسه های عامیانه است و ظاهرا کهن ترین قصه عیاری برجای مانده است. در این مقاله بر آن هستیم تا بدانیم کاربرد مفاهیم و ارزش های اخلاقی فردی که همان تهذیب نفس است در این داستان تا چه حد است؟ به نظر می رسد، قصه «سمک عیار» با توجه به نوع زندگی و جامعه مربوط به دوره خود به خوبی از مفاهیم اخلاقی بهره مند است و با کمی دقت می توان حضور اخلاق نیکو را در این داستان احساس کرد. از آنجایی که راز پیروزی و محبوبیت «سمک عیار» در تمامی شهرها به دلیل جوانمردی های اوست و به گفته وی همه اینها به خاطر نام است نه نان؛ این داستان علاوه بر زیبایی و ساده بودن، نشان میدهد که در عرصه نثر فارسی با عنوان اخلاقی برجسته مواجه است. این داستان اهل هنر و ادب را هشدار میدهد و بر حذر میدارد که مبادا گوهر پاک انسان به اخلاق قبیح و نکوهیده روی آورد و از اخلاق زیبا و پسندیده دوری کند. نکته دیگر اینکه سرچشمه این اخلاق نیکو را در ادیان و آیین های ایران باید جست و جو کرد و بدانیم که در ادیان ملی و دینی ما جایگاه ویژه ای دارد.

فضایل اخلاقی، سمک عیار، جوانمردی، قصه عامیانه، آیین ملی و دینی