بررسی تاثیرپذیری مفهوم خانه از تحولات زمینه در دوران معاصر (مطالعه موردی: معماری مسکونی بافت میانه شهر شیراز)

      علی­رغم باور تاثیرپذیری متقابل زمینه و معماری، شناخت، تعریف و مدیریت این موضوع با چالش­های اساسی رو به رو است که نیاز به درکی عمیق­تر از مفهوم کنش متقابل زمینه و معماری را آشکار می­سازد. بستری که بنا در آن ساخته می شود، از مهم­ترین عوامل موثر بر یک اثر معماری است. ویژگی های بستر فارغ از موضوع، تاثیر مستقیم بر ماهیت یک اثر معماری می گذارند. این مقاله، ضمن بررسی رویکردهای مختلف در عرصه زمینه­گرائی در معماری، به بررسی تحولات خانه در شهر شیراز ناشی از تغییرات عوامل زمینه­ای می­پردازد. خانه، که در ساختار تاریخی شهرهای ایران، با مفاهیمی فراتر از کالبد مواجه بود، در دوران معاصر اصولی متفاوت یافته است. اصولی که با نگاهی دقیق­تر ناشی از تغییرات عوامل زمینه­ای بوده و در هر دو بعد کالبد خانه و شیوه سکونت آن تغییر ایجاد کرد. در این ساختار برای درک بهتر این تغییرات، پس از پرداختن به مفهوم زمینه و عوامل زمینه­ای تاثیرگذار بر مفهوم خانه، به روشی کیفی از طریق تحلیل محتوا و به صورت بررسی نمونه موردی، مفهوم تحولات خانه معاصر شهر شیراز مورد بررسی قرار می­گیرد. رویکرد اصلی این پژوهش، رویکردی کیفی است؛ که تلاش می­کند تا با به­کارگیری مباحث نظری در مبحث مفهوم زمینه و مفهوم خانه، به درک بهتر و نیز نحوه تعامل این دو بپردازد. همچنین نحوه برهم­کنش مولفه­های مختلف زمینه بر خانه، سبب می­شود که راه مناسب برای فهم آن، رهیافت کل­نگر باشد. این پژوهش جست­و­جویی تجربی است که پدیده­ای معاصر را در متن زندگی واقعی مورد بررسی قرار می­دهد، به ویژه زمانی که مرز میان پدیده و زمینه آن کاملا واضح نباشد. در این پژوهش، با بررسی­های انجام شده در دو نوع تیپولوژی خانه رایج در دوره پهلوی اول و تطابق شاخصه­های خانه با اصول زمینه­گرائی، می­توان گفت تغییراتی که در فرم، ساختار فضائی و تزئینات خانه­های شیراز در محدوده بافت میانه شهر با آن روبرو هستیم، علیرغم اینکه باعث دگرگونی چهره بناها شده است، اما در بسیاری از موارد همچون هماهنگی در جنس و رنگ مصالح، ارتفاع و تناسبات حجمی، تقارن و هندسه فضائی، ارتباط با طبیعت، تعدد بازشوها، تفکیک­های فضائی، مرکزیت­گرائی، وجود ایوان­ها، تاکید بر سادگی فرم، از اصول هم­پیوندی با زمینه به لحاظ کالبدی تبعیت می­کند.  

Keywords:

concept of house , context , developments , middle fabric , Shiraz. , مفهوم خانه , تحولات زمینه , بافت میانه , شیراز