زهره بهجتی اردکانی
محمدمهدی آخوندی
علیرضا میلانی فر
یونس مدبری
لیلی چمنی
محسن معینی
بهزاد قربانی

با شکل گیری و تولد اولین فرزند ناشی از به کارگیری تکنیک لقاح خارج رحمی در سال ۱۹۷۸، درمان ناباروری زوج های بدون فرزند تا حدودی محقق گردید. توسعه روش های لقاح خارج رحمی، امکان لقاح و تشکیل جنین و باروری زوجینی را فراهم نمود که حتی در شرایط اولیه ظهور این تکنولوژی (In Vitro Fertilization-IVF)، باروری آنها میسر نبود. در عین حال، در موارد قابل توجهی از ناباروری ها، دستیابی به گامت (تخمک یا اسپرم) سالم زوج، جهت تشکیل جنین امکان پذیر نیست. در این شرایط استفاده از گامت یا جنین جایگزین به عنوان یکی از راه های موفق درمان ناباروری مطرح شده است. استفاده از گامت جایگزین نیازمند اطمینان از سلامت اهدا کننده و دریافت کننده و تطابق خصوصیات و ویژگی های ظاهری، خونی، فرهنگی اجتماعی و رعایت تناسب دینی مذهبی است و انجام آن مستلزم در نظر گرفتن کلیه جوانب و رعایت دستورالعمل های لازم در این زمینه است. از آنجا که با استفاده از این روش ها امکان وقوع حاملگی در زنان بالای چهل سال نیز فراهم می شود، لازم است علاوه بر ارزیابی معمول سلامت، بررسی های بیشتری نیز از وضعیت سلامت جسمی، عوامل خطر حاملگی و علی الخصوص آمادگی روحی نیز صورت پذیرد. اولین اقدام در درمان ناباروری با استفاده از گامت جایگزین، آگاهی زوجین نابارور از چگونگی دریافت گامت، تشکیل جنین و شکل گیری عمل لقاح خارج از رحمی است تا نگرانی های حاصل از انجام این عمل و اطمینان از سلامتی آن، خطرات مربوط به آن، درصد موفقیت و هزینه های احتمالی، مورد بررسی قرار گیرد. به دنبال آن، اطمینان اهدا کننده و دریافت کننده از نگرانی های شرعی و قانونی، محرمانه ماندن هویت دهنده از گیرنده و بالعکس و چگونگی ارزیابی سلامت گامت و جنین حاصل از موارد قابل توجهی است که باید در جلسات مشاوره ارائه گردد. بررسی سلامت اهدا کننده با گرفتن شرح حال و معاینه فیزیکی و آزمایش های کلینیکی و مشاوره های عفونی، داخلی و ژنتیک تکمیل می شود و از صحت و سلامت روان نیز در مشاوره اطمینان حاصل می شود و هر گونه نگرانی و نقص در موارد فوق که منجر به انتقال از گامت به جنین باشد، موجب حذف اهدا کننده از مراحل اهدا خواهد شد. خصوصیات گیرنده با دریافت کننده شامل مشخصات فنوتیپی زوجین نظیر قد، وزن، رنگ پوست، چشم، مو، بر اساس درخواست دریافت کننده تطبیق داده می شود. هر چند مطابقت گروه خونی از نظر پزشکی لازم نیست، ولی در مواردی تطابق آن ضروری می شود. در بسیاری از موارد دریافت کنندگان علاقه مند به طرح موارد خاصی از مشخصات اهدا کننده نظیر اعتقادات، سطح فرهنگی اجتماعی، ضریب هوشی و تحصیلات هستند که در صورت امکان، کلینیک های اهدا باید همکاری های لازم را معمول دارند.

Gamete, Fetus, IVF, Counseling, Third party reproduction, گامت, جنین, لقاح خارج از رحمی, مشاوره, باروری شخص ثالث