حشمت الله عسگری - دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
صفورا جهانگیری - کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

اکوسیستم یکی از ارکان بنیادین زندگی بشر محسوب می­شودکه  با پیشرفت و توسعه در جهان تغییراتی در آن به وجود آمده است. پدیده تغییر اقلیم که عمدتا مربوط به افزایش آلاینده­های هوا در جو می­باشند، از نمونه­های بارز در این زمینه است. تغییر اقلیم عبارت است از هر گونه تغییرات در مولفه­های اقلیمی از قبیل دما، بارش و باد که در طول چندین دهه اتفاق می­افتد. مصرف حامل­های انرژی عامل اصلی انتشار آلاینده­های هوا بوده و از این طریق بر تغییر اقلیم اثر می­گذارد؛ همچنین تغییر اقلیم هزینه­هایی را بر بخش­های مختلف اقتصاد دارد که افزایش مصرف انرژی از نمونه­های آن است. از آنجایی­که کشور ایران در سال­های اخیر در معرض تغییرات شدید اقلیمی قرار گرفته و مصرف انرژی در بخش­های مختلف اقتصادی آن رو به افزایش گذاشته و یکی از کشورهای مهم در زمینه انتشار آلاینده­های هواست، لذا در این مقاله به بررسی علیت اثرات متقابل بین تغییر اقلیم و مصرف انرژی در بخش­های مختلف اقتصادی پرداخته می­شود. بدین منظور از داده­های دما و بارش و مصرف انرژی ۲۸ استان برای دوره زمانی ۱۳۹۵-۱۳۷۰ استفاده شده است. برای بررسی علیت دو طرفه بین تغییر اقلیم و مصرف انرژی کل در طول دوره زمانی از روش علیت تودا-یاماموتو که یک var تعدیل­یافته است استفاده شده و همچنین برای بررسی علیت بین متغیرهای اقلیمی و استان­های کشور در طول دوره زمانی مذکور از روش علیت گرنجر استفاده گردیده­است. نتایج تخمین نشان داد که در طول دوره مورد بررسی علیتی دو طرفه بین تغییر اقلیم و مصرف انرژی در بخش­های اصلی اقتصاد ایران وجود نداشته و تنها علیتی یک طرفه از تغییر اقلیم به­سوی مصرف انرژی در بخش کشاورزی، خانگی و تجاری وجود دارد و همچنین برای استان­های با دمای بالاتر از متوسط علیت دو طرفه و قوی­تری بین مصرف انرژی و متغیرهای تغییر اقلیم(دما و بارش) وجود دارد و از سوی دیگر افزایش مصرف انرژی باعث افزایش میزان co۲ جو می­شود. با توجه به نتایج به دست­آمده پیشنهاد می­شود به منظور کاهش آلاینده­های زیست­محیطی، افزایش کارایی و بهبود کیفیت انرژی مورد بررسی قرار گیرد. بهینه­سازی مصرف انرژی در بخش کشاورزی و ارائه محرک­هایی در جهت استفاده بیشتر از انرژی پاک و تجدیدپذیر در این بخش مورد بررسی قرار گیرد. و همچنین سیاست­گذاری برای کاهش اثرات تغییر اقلیم، به صورت استانی و با توجه به اقلیم استان مورد نظر انجام شود.

اقتصاد, مصرف انرژی, تغییر اقلیم, ایران, علیت تودا-یاماموتو